ასევე, გამოვიყენეთ წყაროები ოსმალეთის იმპერიის დროს დაწერილი ბიოგრაფიული წიგნებიდან. ერთ-ერთი წიგნია “მინისტრების ბაღი”. აღმოვაჩინეთ, რომ ოსმალეთის იმპერიაში 17 ქართველი მინისტრი მოღვაწეობდა.
ჩემს წიგნში “ოსმალეთის ქართველები” გამოქვეყნებულია ფოტოები: ქართველი მოღვაწეების ფერწერული პორტრეტების, მათი სასაფლაოების, ქართველების მიერ აგებული ხიდების, ბიბლიოთეკებისა და სკოლების, მეჩეთებისა თუ სხვადასხვა კულტურული ძეგლის, რაც კი ქართველებთან უშუალოდ არის დაკავშირებული.
აი, მაგალითად, იუსუფ ფაშა ქართველი იყო, იგი ოსმალეთის პრემიერ- მინისტრი გახლდათ, დღეს კი მისი სახელი ქალაქის ერთ-ერთ უბანს ჰქვია.
სადრაზან მეჰმეთ ფაშაც ქართველი იყო, მან პირველმა შემოიტანა თურქეთში სტამბა.
ძალიან საინტერესო ფაქტიც აღმოვაჩინეთ. ათი წლის წინ თურქეთში მწვავე ეკონომიკური კრიზისი შეიქმნა, მაშინ ამერიკიდან სპეციალურად ჩამოვიდა ძალიან მნიშვნელოვანი ადამიანი, ეკონომისტი ქემალ დერვიჩი, რომელიც თურქეთში მინისტრად დაინიშნა. იგი ამერიკაში იყო გაზრდილი, თუმცა თურქეთიდან გახლდათ წასული. ქემალ დერვიჩი აღმოჩნდა ოსმალეთის იმპერიაში მოღვაწე ქართველი მინისტრის ჰალილ მეჰმეთ ფაშას შვილთაშვილი.
ოსმალეთის მეფის მესამე სელიმის დედა ქართველი იყო, მიჰრიშან სულთანი. ისტორიკოსების გადმოცემით, სელიმი გამოირჩეოდა ძალიან კეთილი ხასიათითა და ლამაზი სახით. ეს თვისებები სწორედ ქართველი დედისგან გამოჰყვაო. ქართველების მიმართ დიდი სიყვარული და პატივისცემა ჰქონდათ.
უამრავი მასალა მოვიპოვეთ, რა თქმა უნდა, ყველა მათგანი ვერ შევიდა ჩემს წიგნში. “ოსმალეთის ქართველები” თურქულ ენაზეა დაბეჭდილი, თუმცა უკვე მისი ქართულად თარგმნა თითქმის დასრულებულია და უახლოეს მომავალში გამოვცემთ.
ჩვენ აქამდე გვეგონა, რომ ქართველების მოღვაწეობა ოსმალეთში რუსეთ-თურქეთის ომის დროს, მუჰაჯირობის შემდეგ დაიწყო (უამრავი მუსულმანი ქართველი რუსებმა იძულებით განდევნეს საქართელოდან, მათ ადგილზე სომხები და კაზაკები ჩაასახლეს). თუმცა ჩვენ არქივებში აღმოვაჩინეთ 1 500 წლამდე თურქეთში მოღვაწე ქართველების მიერ აგებული ხიდები, სკოლები, სამლოცველოები, ბიბლიოთეკები, რომლებსაც ქართული სახელები აქვთ.
ასევე, მოვიძიეთ იმ ქართველი მოღვაწეების ქართული გვარებიც, ესენია: თავდგირიძე, აბაშიძე, ბეჟანიძე, დუმბაძე, ათაბაგ-ჯაყელი, ლორთქიფანიძე, ანჩელიძე და სხვა.
არქივებში, ასევე, მივაკვლიეთ დღევანდელ ერაყში ქართველთა კვალს. ეგვიპტეს ქართველი მამლუქები 150 წელი მართავდნენ, მათი მმართველობა მე-19 საუკუნეში დასრულდა. ბოლო მმართველი იყო თბილისში დაბადებული დაუდ ფაშა მანველიშვილი. მან უამრავი მეჩეთი და ხიდი ააგო, რომლებიც დღესაც არსებობს დღევანდელი ერაყის ტერიტორიაზე. იმ პერიოდში უამრავი ქართული ოჯახი გადასახლდა, ერაყში დღესაც ცხოვრობენ ქართველთა შთამომავლები. ახლა მათაც არაბებად მოიხსენიებენ, თუმცა ზოგ მათგანს ამ დრომდე ახსოვს საკუთარი ქართული წარმომავლობა.
ჩვენ ამ საარქივო მასალებიდან შევიტყვეთ, რომ ქართველებსა და ოსმალებს შორის ძალიან დიდი მეგობრული და კულტრული ურთიერთობები არსებობდა. ეს წიგნიც – “ოსმალეთის ქართველები” დღეს თურქეთსა და საქართველოს შორის კულტურული და მეგობრული ურთიერთობებისათვის აგებული ერთ-ერთი ხიდია.”
|