მოწეული კვახი, რომელმაც ვაჟას ცოდნისათვის ათიანი დაიმსახურა
ოქსფორდის უნივერსიტეტის გარდა, მამის – დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფოს დიდგვაროვანი ინგლისელი ლორდის, დოქტორ სტივენ ჰენრი ლოიდისა და დედის – საქართველოს ბაგრატიონთა დიდგვაროვანი სამეფო ოჯახის წარმომადგენლის ქეთი ერეკლეს ასული ბაგრატიონის საპატივცემულოდ, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტშიც ვსწავლობდი.
მისაღებ გამოცდაზე ათბალიანი სისტემიდან ცხრიანი მივიღე, რაზეც უკმაყოფილება გამოვთქვი და ათიანი მოვინდომე. მაშინდელი საგანმანათლებლო წესების მიხედვით, ზეპირ გამოცდაზე უმაღლესი ქულის მისაღებად მიმღები კომისიის თავმჯდომარესთან უნდა გავსულიყავი, რომლიც უფლებამოსილი იყო შეფასების ნიშანი ან მაქსიმალურად მოემატებინა, ან კი პირიქით – მინიმუმამდე დაეკლო. სამწუხაროდ, კომისიის თავმჯდომარესთან ჩემი ურთიერთობა ძალიან ცუდად დაიწყო და მან საკმაოდ მკაცრი ტონით მომმართა: „ალბათ იცით, რომ ათიანებს ასე ადვილად არ ვწერთ და შეიძლება ეს ცხრიანიც დაკარგოთ. მზად ხართ ამისთვის?” ცოტა არ იყოს შემეშინდა, მაგრამ ჩემს ძარღვებში შეუპოვარი და უდრეკი ინგლისური სისხლი ჩქეფდა. ამიტომ წინ გადადგმული ნაბიჯი უკან აღარ გადმოვდგი, საკამოდ ცნობილი ფრაზით; „ჯერ გავსინჯოთ, მერე განვსაჯოთ” – მეთქი მტკიცედ ვუპასუხე და მის წინ გაბედულად დავჯექი.
მის მიერ დასმული კითხვა, რად გიყვარს სამშობლო, აბსოლუტურად მოულოდნელი იყო ჩემთვის და საერთოდ არ ეხებოდა საგამოცდო ბილეთში მოცემულ საკითხებს. რამდენიმე წამით გავჩერდი და პასუხის გაცემა ფეხზე ადგომით ვითხოვე. კი ბატონო აბრძანდითო, მითხრა გაკვირვებულმა. უმალვე წამოვდექი, გავსწორდი, წელში გავიმართე და დავიწყე:
|
„ირემს რად უყვარს მთის წყარო,
ვაჟკაცს – ნალესი ხმალია,
მე თუ რად მიყვარს სამშობლო
აბა, რა საკითხავია?!”
|
ამ დროს ისიც ფეხზე წამოხტა, „მოწი კვახი აქეთო” – მითხრა და ჩემსკენ წამოიწია. მე ზუსტად ვერ გავიგე თუ ვერ მივხვდი რა უნდა მექნა და ვკითხე, რა მოვწიო-მეთქი? თავი მოწი, თავიო. რატომღაც მეგონა, რომ თავში უნდა ჩამარტყას-მეთქი, მივიწიე მაგრამ მომზადებული ვიყავი, რომ ჩარტყმის შემთხვევაში უცებ უნდა გამომეწია თავი.
ბატონმა კომისიის თავმჯდომარემ თავზე მაკოცა და მითხრა, წაიღე შენი ათიანი და წადიო. მთელი გზა იმას ვფიქრობდი, თუ რატომ იყო ჩემი თავი კვახი ანუ გოგრა.
|
„რამ შემქმნა ლორდად-თავადა, რატომ არ მოველ ვაჟადა?!”
ბავშვობაში ჩემი საყვარელი სათამაშო ყოველთვის იყო ტრაქტორი და როდესაც მეკითხებოდნენ, რომ გაიზრდები რა უნდა გამოხვიდეო, ვპასუხობდი – იმდენი უნდა ვისწავლო, რომ ტრაქტორისტი გავხდე-მეთქი და ახლა მეგობრები ხშირად მეუბნებიან ხოლმე, ალბათ დღემდე ჯერ კიდევ ვერ ისწავლე იმდენი, რომ ბავშვობის ოცნება აგეხდინა და ტრაქტორისტი ყოფილიყავიო.
მახსოვს, როდესაც მე და დედა საქართველოდან ბრიტანეთში ვბრუნდებოდით ხოლმე, ყოველთვის თან დამქონდა ჩემი საყვარელი ტრაქტორი, მაგრამ ყოველი გამგზავრების დროს აეროპორტში ჩემს უკმაყოფილებასა და გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა. უკმაყოფილებას მუდამ ჩემი სათამაშოს გამო გამოვთქვამდი, რადგან ტრაქტორი იმდენად დიდი იყო, რომ მოუხერხებელი ხდებოდა თვითმფრინავის ბორტზე მისი ატანა და დედა მას ბარგთან ერთად აბარებდა. გასაოცარი კი ის გახლდათ, რომ დედას აუცილებლად განსაკუთრებული ჭურჭელი ქართული მიწით უნდა აევსო, წმინდა ტაძარში ნაკურთხი ქართული წყლით უნდა დაენამა, ბორტზე ასულს მუხლებზე უნდა დაედო, საგულდაგულოდ უნდა მოჰფერებოდა და ხელებშემოხვეული ჩუმად ეტირა.
ერთხელ დედას საყვედურით ვკითხე, რატომ არ შეიძლება ამ მიწის ბარგთან ერთად ჩაბარება, ჩემი ტრაქტორი შეიძლება გატყდეს და დაზიანდეს, ეს კი მხოლოდ ჩვეულებრივი მიწაა, რომელსაც არაფერი მოუვა და, თუ მაინცდამაინც რამე დაემართება, მიწა ლონდონშიც ბევრი გვაქვს-მექთი.
დედამ თავზე ხელი გადამისვა და ხმადაბლა, თითქმის ჩურჩულით მითხრა: „ეს ჩვეულებრივი მიწისგან იმით განსხვავდება, რომ მას სახელად ქართული ჰქვია, ამიტომ ასეთ მიწას ლონდონში კი არა, მთელი დედამიწა რომ გადავიფრინოთ, ვერსად ვიშოვნით საქართველოს გარდა. ეს ჩვენი გულია და მას განსაკუთრებული ყურადღება და პატივისცემა სჭირდება, რომ რამე არ ეწყინოს, არ ეტკინოს და არ დაშავდესო.”
ამ სიტყვების შემდეგ ისეთი განცდა მეუფლებოდა, თითქოს ვინმე სულიერთან ან რაიმე მგრძნობიარესთან გვქონდა საქმე და არა მიწასთან. როგორც კი სახლში მივიდოდით, დედა ამ მიწას ოთახებში ლამაზად მორთული ქოთნის ყვავილებს გაუნაწილებდა ხოლმე და მათ ქართული ნიადაგით გამოკვებავდა.
დედის გარდაცვალებას ძალიან მძიმედ განვიცდი და ვერაფერი ავსებს იმ სიცარიელეს, რასაც უდედობა ჰქვია. ეს სიცარიელე დედას საყვარელმა ყვავილებმაც კი განიცადეს და თითქოს მათი მფარველი სული დაკარგეს. მოხდა დაუჯერებელი, მაგრამ საოცარი ფაქტი. დედას გარდაცვალებიდან მეორმოცე დღემდე, მიუხედავად იმისა, რომ მის ყვავილებს არც ქართული მიწა ეკლდათ და არც ნაკურთხი წყალი, მათ ჯერ საკმაოდ შესამჩნევად მოიწყინეს და ჭკნობა დაიწყეს, შემდეგ კი ყველა ყვავილმა სიცოცხლის ხალისი დაკარგა და გახმა. დედის გარდაცვალებამ თითქმის ღმერთისადმი რწმენაც კი შემირყია, მაგრამ ამ გამხმარმა ყვავილებმა ყოველგვარი რწმენა კვლავ დამიბრუნა რადგან დავრწმუნდი, რომ ადამიანსა და მცენარეს შორისაც კი ყოფილა რაღაც უხილავი, მაგრამ ძალიან ძლიერი სიყვარულისა და ერთგულების გრძნობა.
მხოლოდ ერთადერთ კითხვაზე არ პასუხობდა დედა: თუ რატომ ტიროდა ყოველთვის გამგზავრების დროს და არა გამომგზავრების დროს. ვცდილობდი ჩემით გამეგო, მაგრამ ამაოდ.
დღეს კი მეც იგივე სენი მჭირს, რაც დედას, საქართველოდან გამგზავრების დროს ყოველთვის ტირილი მინდება ხოლმე, მაგრამ ვაჟი ვარ და როგორც ვაჟამ მასწავლა: „ვაჟკაცს არ შვენის ცრემლის ღვრა, ქვითინი დიაცურადა-ო”.
თუმცა მსურს აღვნიშნო ისიც, რომ ქართულ ლიტერატურაში ილია მოიხსენიება როგორც თავადი ჭავჭავაძე, აკაკი როგორც თავადი წერეთელი და სხვა, ხოლო ვაჟა კი – გლეხი რაზიკაშვილი. ამ უკანასკნელთან დაკავშირებით არსებობს ერთი რამ, რაც მორალურადაც და შინაგანადაც უდიდეს უხერხულობას მიქმნის. ეს გახლავთ თავადის მოწმობის დამადასტურებელი ტიტულის საბუთი, რომელიც მე უბის ჯიბეში მიდევს და ჩემს თავადობას მოწმობს, ლუკა რაზიკაშვილზე კი ამბობენ – გლეხიაო. ნეტავ ისეთი გლეხი ვიყო, როგორიც ვაჟა-ფშაველაა!
|
ტრიალებდა, ტრიალებდა,
ტრიალებდა კარუსელი,
ქარს მიჰქონდა ხეების
და ხეივნების ნამუსრევი,
ბეღურები ეშვებოდნენ
კოპიტების კენწეროდან,
იდგა ძაღლი და გოგონას
გაოცებით შესცქეროდა.
გოგონა კი ჩამჯდარიყო
თავის სათამაშოებთან,
მაგრამ კი არ თამაშობდა,
მამას თვალს არ აშორებდა.
მამაც იქვე, სადაც ეგდო
კოპიტების დიდი ჩრდილი,
ვიღაც უცნობ მანდილოსანს
შესცქეროდა გაოცებით.
ის უცნობი ძაღლს უმზერდა,
ძაღლი იდგა გოგონასთან,
ძაღლი – გოგოს, გოგო – მამას,
მამა უცნობს უცქეროდა.
ამ მზერაში იყო რაღაც
უცნობი და აუხსნელი,
ტრიალებდა, ტრიალებდა,
ტრიალებდა კარუსელი.
ვახტანგ ჯავახაძე |
ვახტანგ ჯავახაძის ლექსში აღნიშნული უცნობი მანდილოსანი, ამ ოჯახის წევრად მივიჩნიე და გადავწყვიტე ჩემი აზრის გადმოცემა ლექსად გამეგრძელებინა:
|
დასასრული
რადგან უცნობს ეტყობოდა
მამის გრძნობას ეცნობოდა,
ღობეს კი არ ეხებოდა
გულის კარი ეღებოდა.
მამა იდგა და ვერ ხსნიდა,
მცდარი იყო თუ ნამდვილი,
როცა უკვე გონს მოეგო
საქმე იქმნა სულ ადვილი.
მაგრამ უცებ ძაღლი შეკრთა,
გაიწია, გაექანა,
მერე უცნობს მიეახლა
და ფეხებთან დაენარცხა.
მანდილოსანს ცრემი თვალზე
შეუშრა და შეუჩერდა,
ნაცრისფერი გადაედვა
გული ხშირად აუძგერდა.
აქ დასრულდა ეს ამბავი,
სიტყვა მორჩა სახმარისი,
უცხო ქალი იყო მათი –
მეუღლე და დედა მისი.
ტრიალებდა, ტრიალებდა,
ტრიალებდა კარუსელი
ქარს მიჰქონდა ხეების
და ხეივნების ნამუსრევი,
ბეღურები ეშვებოდნენ
კოპიტების კენწეროდან
იჯდა გოგო და დედიკოს
გაოცებით შესცქეროდა.
სტივენ ლოიდი. 9 წლის. |
ლექსი მღალატობს
ლექსო, რად მტანჯავ ლამაზო?!
რად არ მასვენებს დარდები,
მოდი და გული გამიღე
გადამიშალე ვარდები.
შემომხვდი გზაზე ან მთაზე,
გადამეყარე მოწყენილს,
იქნებ მეც დამნაშავე ვარ და
ვგავარ კოკორს მოწყვეტილს.
ბნელ ღამეს დავეხეტები,
ვთქვი, ერთხელ კიდევ გათენდი,
ნუ მომკლავ, ცოტაც მაცოცხლე,
ღამეს ხომ შენთვის ვათევდი.
სტივენ ლოიდი. 11 წლის. |
ღრუტუნია
ღრუტუნია ღრუტუნა,
გეყოს ხტუნვა, თამაში,
არ გრცხვენია მთლიანად
ამოსვრილხარ ტალახში.
რკოზე გეპატიჟებით,
აქვე არის ყანაში,
თუ მაგარი ბიჭი ხარ,
გამეჯიბრე ჭამაში.
ქეით ლოიდი. 7 წლის. |
მამლაყინწა
მამლაყინწა მამალო,
ფისოს ედიდგულები,
ხომ ხედავ, რომ არ გერჩის,
რაღას ეჩურჩულები.
თავმომწონე ქოჩორა
გიყვარს თივის ზვინი,
ნუ გგონია გახურავს
თავზე მეფის გვირგვინი.
ქეით ლოიდი. 7 წლის. |
მარტორქა
ერთი რამე მინდა გკითხოთ,
მიპასუხებთ ალბათ,
ყველა ცხოველს რაც მინახავს
მხოლოდ ორი რქა აქვს.
მარტორქა კი რად დასაჯეს?
ნაკლებია ვისზე?
ერთი დიდი რქა დაასვეს,
ისიც მხოლოდ ცხვირზე.
ქეით ლოიდი. 8 წლის. |
ლეკვი მურია
მამამ ლეკვი მომიყვანა,
შავყურება მურია,
მეგობრობა მურიასთან
მართლაც საამურია.
მიბრაზდება სტივენი,
მეჩხუბება დედიკო,
მე კი მაინც ძლიერ მიყვარს
პაწაწინა მურიკო.
ქეით ლოიდი. 8 წლის. |
ვის რა გვიყვარს
დათუნიას უყვარს თაფლი,
მელაკუდას – მამალი,
ყურცქვიტას კი სტაფილო,
ციყვს – თხილი და კაკალი,
ქორს და ძერას – წიწილა,
მგელს და ტურას – ბატკანი,
ინდაურს და მის ჭუკებს
უყვართ ხორბლის მარცვალი.
მე კი ყველას მირჩევნია
ჩემი დედა ლამაზი,
დედულეთის სამშობლო
საქართველოს მთა-ბარი,
ყველაფერზე მთავარია
ლონდონი და თბილისი,
ჩემს ძამიკოს ურჩევნია
ბევრი ტკბილი ირისი.
ქეით ლოიდი. 9 წლის. |
არ მოხდება შერიგება
იღუშები, შუბლს გემჩნევა
ღრმა ნაოჭთა ნაკეცები,
თუ მიზეზად მე მიმიჩნევ,
ავდგები და გაგეცლები.
ჩემთან აბა რა გაქვს სამტრო?!
მე ხომ ყველგან შენთან ვდგები,
თუ დაგშორდი, რომ მინატრო,
ახლოს აღარ დაგიდგები.
გთხოვ, ყოველთვის ეს გახსოვდეს,
რომ მე ხალხის მერიდება,
თუ დაგცილდი, არასოდეს
არ მოხდება შერიგება.
ქეით ლოიდი. 12 წლის. |
სადღეგრძელო
ძმებს გაუმარჯოს, ვით ცხრათვალა მზეს,
სხივს გაუმარჯოს შუქივით მარადს,
თქვენ მეგობრობის უფლებას მოგცემთ,
მაგრამ მტრობისას არა და არა!
ცრემლს გაუმარჯოს, ვით გამდნარ ლითონს,
მიწას, რომელზეც კვლავ ერთად ვივლით,
მე თქვენ სიცოცხლის გზატკეცილს გითმობთ,
ჩემთვის ვიტოვებ სიკვდილის ბილიკს.
ფრთებს გაუმარჯოს, ვით გაშლილ ანძებს,
და იმათ, ვისაც მე ვასახელებ;
ირაკლი, ვაჟა, უჩა, გიორგი...
სამშობლო თქვენი კვლავ ასახელეთ!
წლებს გაუმარჯოს, ისე ვით ლოცვებს,
და ღმერთს, რომელიც ჩვენ ყველგან გვფარავს,
მე თქვენ სიცოცხლის უფლებას მოგცემთ,
სიკდილმისჯილი მე ვიყო მარად!
სტივენ ლოიდი. 15 წლის. |
„ბიჭი ვარ და არ უნდა ვიტირო”
წვიმიანი და საკმაოდ ცივი დღე იყო. პატარა ბიჭუნა ფეხშიშველი დარბოდა რკინიგზის ვაგზლის მიდამოებში და ხელგამოწვდილი მოწყალებას ითხოვდა.
– ბიძია, დამეხმარე რა, ძალიან გთხოვ – მითხრა ბიჭუნამ და პაწაწინა ხელები გამომიშვირა.
– მშობლები არ გყავს ასეთ სიცივეში ფეხშიშველი და დასვრილი რომ დარბიხარ? – ვკითხე გაოცებულმა.
ბავშვმა თავი დახარა, თვალები ცრემლებით აევსო და თქვა:
– მამა ციხეშია, დედამ კი დიდი ხანია მიგვატოვა და თურქეთში წავიდა. ტანსაცმელი რომ გავირეცხო, სხვები აღარ მაქვს რომ ჩავიცვა და გამოვიდე.
– რამდენი წლის ხარ?
– ექვსის, ჩემი და ხუთის, პატარა კი სამის.
– ისინი სად არიან?
– ჩემი და აქ არის სადღაც, ძმა კი ბებიასთან დარჩა სახლში. ჩვენ უნდა ფული ვიშოვოთ, რომ საჭმელი ვიყიდოთ და მივუტანოთ. ის ყველაზე პატარაა და მთელი დღე ტირის. ჩვენ როცა მოგვშივდება, შეგვიძლია ცოტა მოვითმინოთ, იმას კი არ ესმის და ტირის. მე მხოლოდ ღამე ვტირი ხოლმე, ყველას რომ სძინავს. სირცხვილია, ბიჭი ვარ და არ უნდა ვიტირო, მაგრამ მაინც ტირილი მინდება ხოლმე. ბებია მეუბნება, შენ რომ არ მყავდე, მეც მშიერი მოვკვდებოდიო.
ჯიბეში ქართულ თეთრებთან ერთად რამოდენიმე ინგლისური პენსიც მქონდა, ყველაფერი ამოვიღე, რაც ხელში მომხვდა და ბიჭუნას პატარა მუჭაში ჩავუყარე. თვალცრემლიანმა ბავშვმა უცხოური ხურდების გამო მადლობა ძლივს წარმოთქვა და სიხარულით გაიქცა.
საოცარი აჩქარებით მიცემდა გული. სისუსტე ვიგრძენი და თავბრუ დამეხვა. სუსხიანი ღამე მოუსვენრად გავატარე. მსურდა მალე გათენებულიყო, რომ რკინიგზის სადგურში გავქცეულიყავი, მენახა პატარა ბიჭუნა და სამივე და-ძმას მოვფერებოდი, გულში ჩამეხუტა და მათთვის თბილი ფეხსაცმელი და ცოტა პური და რძე მაინც მეყიდა.
ვაგზლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ბევრი ვეძებე პატარა ბიჭუნა და მისი და, რომელიც იქვე ახლოს უნდა ყოფილიყო სადმე, მათი ვინაობაც გამოვიკითხე მაგრამ ამაოდ, არავინ არაფერი იცოდა. ალბათ, იმ უამინდობაში ფეხშიშველი გაცივდა და ავად გახდა, ან იქნებ... არ ვიცი, ამის გაფიქრებაც არ მინდა.
სტივენ ლოიდი. 19 წლის. |
წერილი მეგობარს
„ბევრი მეფიცება მეგობრობას და მეგობარი არაა – ზოგი კი პირიქით, მეგობრად არც ჩამითვლია და მეგობარია.” დემოკრიტე |
ჩემო ძვირფასო მეგობარო!
გახსოვდეს, რომ მცდარი აზრი, როგორი უხეშიც არ უნდა იყოს, თუკი გულწრფელია, სიბრალულს უნდა იწვევდეს ჩვენში და არა დაცინვას. გონებით ბრმა ადამიანი ისეთივე საცოდავია, როგორც თვალდავსებული და თუ ან ერთი, ან მეორე პირდაპირ გზას ასცდება, იგი არც დამნაშავეა და არც სასაცილო.
ყველა ადამიანს გააჩნია გონება, რომელიც მას წარმართავს და სურვილი იმისა, სხვებმაც შენსავით იმსჯელონ, იმას წააგავს, რომ მოინდომო, შენი სიმაღლისა და აღნაგობის გახადო ყველა. ყველა ადამიანი ეძებს სიმართლეს, მაგრამ მხოლოდ ღმერთმა იცის, ვინ იპოვნა იგი. ამიტომ, უსამართლობაა ვდევნიდეთ, ან თუნდაც დავცინოდეთ ვინმეს იმ მრწამსისათვის, რომელიც თავისი გონების შესაბამისად გამოუმუშავდება.
დამნაშავეა იგი, ვისი სიტყვაც და მოქმედებაც შეგნებულ სიცრუეს წარმოადგენს და არა ის, ვისაც გულწრფელად და ალალად სწამს თავისი ნათქვამი. არაფერი არ მიმაჩნია უფრო დიდ დანაშაულად, სიმდაბლედ და დაცინვის ღირსად, ვიდრე სიცრუე. ხოლო, სიმართლისმოყვარეა თუ არა ადამიანი, ვმსჯელობ იმის მიხედვით, თუ რამდენად ჭკვიანია იგი. მთელი სიცოცხლე გახსოვდეს, რომ მხოლოდ მკაცრი სიმართლე უნდა იყოს შენი გზის მაჩვენებელი ამ ქვეყანაზე, მხოლოდ მისი საშუალებით შეძლებ არ შეიბღალო სინდისი და პატიოსნება. ამას მარტო მოვალეობა კი არ მოითხოვს, არამედ შენივე ინტერესები.
შენს ასაკში, როგორც წესი, ყმაწვილები გულმართლები არიან და ადვილად წამოეგებიან გამოცდილი ადამიანების ტყუილებს. ეს ადამიანები კი ბოროტად იყენებენ მათ ნდობას. მცდარი ინფორმაცია ბარიერად შეიძლება იქცეს სწორი ინფორმაციის ძიების გზაზე. ადამიანს მხოლოდ მაშინ შეუძლია ცხოვრებისეული პრობლემების გადაჭრა, თუ მას სწორი ინფორმაცია აქვს. ზოგი პიროვნება, მხოლოდ თავისი გარკვეული მიზნის მისაღწევად, ცდილობს დაგარწმუნოს სიცრუეში. არავის აქვს უფლება თავს მოგახვიოს ან დაგაჯეროს რაიმე ინფორმაცია. გქონდეს ყველაფერზე საკუთარი აზრი. მიიღე მხოლოდ ის, რაც შენი აზრით არის სწორი, დანარჩენს ნუ მიაქცევ ყურადღებას. ყველაზე უბედურია ის, ვინც სიცრუის ქაოსში ცხოვრობს. ტყუილის სათავე, რომელსაც ზიანის მოტანა შეუძლია შიში, ბოღმა და შურია. მსგავსმა ტყუილმა შეიძლება ადამიანებს ან თავგანწირული საქციელისკენ უბიძგოს, ან ცხოვრება დაუნგრიოს. ეცადე არ გაავრცელო ისეთი ტყუილი, რომელსაც ზიანის მოტანა შეუძლია. იგი ისეთ ხაფანგს დააგებს, რომელშიც ტყუილის გამავრცელებელიც და მსხვერპლიც ერთად აღმოჩნდებიან. შედეგად მივიღებთ ქაოსს, როგორც კონკრეტულ პიროვნებებსა და მეგობრებს შორის, ასევე მთლიანად საზოგადოებაში. როცა საზოგადოებაში გამოდიხარ, ერიდე მას, ვინც პირველი შემოგთავაზებს მეგობრობას. იყავი ზრდილობიანი მათ მიმართ, მაგრამ ამავე დროს მიუნდობელი, უპასუხე თავაზიანობით, მაგრამ არა გულახდილობით. გაზვიადებული თავმოყვარეობისა და პატივმოყვარეობის გამო ნუ დაიჯერებ, რომ ვინმე შეიძლება დაგიმეგობრდეს პირველი ნახვისთანავე ან კიდევ ხანმოკლე ნაცნობობის შემდეგ. ჭეშმარიტი მეგობრობა ნელ-ნელა მწიფდება და იფურჩქნება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ადამიანები ნამდვილად ცდილობენ დამეგობრებას.
არის კიდევ ერთი სახე იმისა, რასაც მეგობრობას უწოდებენ. იგი აახლოვებს ორ ახალგაზრდას და გარკვეული დროის განმავლობაში საკმაოდ მხურვალეცაა, მაგრამ ამ ნაჩქარევ მეგობრობას ხელს უწყობს რაიმე შემთხვევა, რომელიც ერთად შეჰყრის ადამიანებს თავაშვებული ქეიფისა და ღრეობის დროს და ურცხვობითა და ლოთობით ამტკიცებენ მეგობრულ კავშირს. ისინი ერთმანეთისაგან სესხულობენ ფულს სხვადასხვაგვარი უმსგავსო საქმეებისათვის, თავიანთ თანამზრახველთა საამებლად, ჩხუბში ემხრობიან ხან თავდამსხმელს, ხან კიდევ თავის დამცველთ, უყვებიან ერთმანეთს ყველაფერს, რაც იციან და ხან უფრო მეტსაც.
ასე გრძელდება მანამ, სანამ რაიმე მოულოდნელი შემთხვევა არ გათიშავთ. შემდეგ არცერთი მათგანი მეორეზე აღარ ფიქრობს, და თუ გაიხსენებს, მხოლოდღა იმისათვის, რომ გასცეს მის მიერ ასე გაუფრთხილებლად განდობილი საიდუმლო, გაწიროს შეფიცული ძმობა და ძვირფასი მეგობრობა და დასცინოს კიდეც.
„მე რად გავწირო მოყვარე, ძმა უმტკიცესი ძმობისა” - რუსთაველის ეს ბრწყინვალე ფრაზა უპირველესად შეისისხლხორცეს და გაითავისეს „ვეფხისტყაოსნის” გმირებმა. ხოლო შემდეგ იგი აღიარა ყველა ჭეშმარიტად წმინდა მეგობრული გრძნობით განმსჭვალულმა და კაცთმოყვარე ადამიანმა.
ანალოგიას ვეზიარე მეც. კარგად გავიაზრე ის, თუ რაში მდგომარეობდა მისი არსი, მთლიანად გავეცანი ფაბულას, რამაც ჩემში მოახდინა რევოლუცია. გამოდევნა ყოველგვარი ბოროტება, შური, მტრობა და მათი ადგილი სიყვარულმა, ძმობამ, ჰუმანიზმმა და სიკეთემ დაიკავა. რთული წარმოსადგენია ის გარემოება, როდესაც ადამიანს სიკეთე არ უფასდება, რაოდენ ძვირფასიც არ უნდა იყოს იგი. განსაკუთრებით კი მაშინ, როდესაც სამაგიერო საჩუქარს არ ითხოვ, გარდა ერთისა – მხოლოდ და მხოლოდ თანადგომა და თანაგრძნობა ჩემო ძვირფასო მეგობარო.
არაერთხელ გითქვამს, ყველაფერს ცოტა ხანში გადაგიხდიო, მაგრამ ნუ დაგავიწყდება დიდი შოთას სიტყვები; მეგობრის პატივისცემას გადახდა არ უხერხდება, პატივისცემა უნდა გახსოვდეს და მადლიერებით იყო სავსეო. თუ შენ რაიმეს უკან დაბრუნება გსურს და ამის უნარი გაგაჩნია, მხოლოდ ჩემი უდიდესი და უძვირფასესი ძმობა და მეგობრობა დამიბრუნე, სხვა ყველაფერი, რასაც სესხად და ვალად მიიჩნევ, შენთვის დამილოცნია. სხვამ თუ არა, შენ მაინც კარგად იცი, რომ ყველასთვის ბოროტების წინააღმდეგ აღმართული ხმალისა და მოსალოდნელი უბედურებისაგან დამცავი ფარის გარდა, ანთებული სანთელიც ვარ, სწორედ ის სინათლე ვარ, გზად და ხიდად რომ გაედება თითოეულს. ყველას ყველაფერს ისე გავუნაწილებ, რომ ჩემთვის არაფერს დავიტოვებ და შენ თვითონ ხარ უამრავი ასეთი შემთხვევის მომსწრე. ამჯერადაც კვლავ ჩემს საამაყო შოთას დავესესხები: „უხვად გასცემდი ზღვათაცა შესდის და გაედინების”. ჩემი თავის სიამოვნებაზე არასოდეს მიფიქრია და ყოველთვის ვაკეთებდი არა იმას, რაც მე მიხაროდა და როგორც მე მსურდა, არამედ იმას, რაც შენს გულს გაახარებდა. სწორედ ასეთი მეგობრობა მასწავლა მსოფლიო კლასიკურმა ლიტერატურამ.
გახსოვდეს რამოდენა განსხვავებაა შემთხვევით ამხანაგებსა და ნამდვილ მეგობრებს შორის. ძალზე სასიამოვნო და თავაზიანი თანამესუფრე შეიძლება სრულიად გამოუსადეგი და საშიში მეგობარიც კი გამოდგეს. ასეთი რამ ხშირად ხდება ცხოვრებაში.
ადამიანთა შეხედულება შენზე დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რა აზრისანი არიან ისინი შენს მეგობრებზე. არსებობს ძალზედ მართებული ესპანური ანდაზა: „მითხარი, ვინ არის შენი მეგობარი და გეტყვი, ვინ ხარ შენ”. თავისთავად იბადება ეჭვი, რომ კაცი, რომელიც მეგობრობას ამყარებს თაღლითთან ან ვინმე უსაქციელოსთან, ალბათ რაიმე ცუდის ჩადენას და დაფარვას აპირებს. რამდენადაც შეძლო, მოერიდე ყეყეჩებთან და გაიძვერებთან ყოველგვარ მეგობრობას, თუკი ასეთებთან რაიმე დამოკიდებულებას შეიძლება „მეგობრობა” ვუწოდოთ. მაგრამ აზრადაც არ გაივლო ასეთი ხალხის მტრად გადაკიდება ყოველგვარი მიზეზის გარეშე. ისინი ხომ ბევრნი არიან და ვამჯობინებდი საიმედო ნეიტრალიტეტის დაცვას, ვიდრე მეგობრობის დამყარებას, ან კიდევ ბრძოლაში ჩაბმას რომელიმე მათგანთან. შეიძლება აშკარად დაუპირისპირდე მათ მანკიერებას და ახირებულობას ისე, რომ არცერთმა თავის პირად მტრად არ მიგიჩნიოს. ასეთების მტრობა თითქმის ისევე სახიფათოა, როგორც მეგობრობა. უმჯობესია მტრების დავა მოაგვარო, ვიდრე მეგობრების ჩხუბში ჩაერიო, რადგან ასეთ შემთხვევაში ერთ-ერთი მტერთაგანი შეიძლება შენი მეგობარი გახდეს, ხოლო ერთ-ერთი მეგობარი კი მტრად იქცეს. ეცადე, ყველასთან თავდაჭერილი იყო, ოღონდ ნამდვილად და არა მოჩვენებით. მოჩვენებითი თავდაჭერილობა ფრიად უსიამოვნოა, მაგრამ თავდაუჭერლობაც მეტად საშიშია. ძალიან ცოტა ახერხებს საშუალო გეზის აღებას. ზოგი ზედმეტად გულდახურულია და სასაცილოც კი ხდება – სულ უბრალო რაღაცასაც დიდის ამბით მალავს, ბევრი კიდევ გადამეტებულად გულღიაა – მზად არის პირველსავე შემხვედრს გაუზიაროს ყველაფერი, რაც იცის.
მეგობრების ამორჩევის შემდეგ ყურადღება უნდა მიაქციო საზოგადოების შერჩევასაც. ყოველნაირად ეცადე, იმათ შორის ტრიალებდე, ვინც შენზე მაღლა დგას. ეს შენც აგამაღლებს, ხოლო შენზე დაბლა მდგომებთან ურთიერთობა თავისთავად გაიძულებს ძირს დაეშვა, რადგან, როგორც უკვე გითხარი, როგორ საზოგადოებაშიც გაქვს საქმე, ისეთი ხარ შენც. შენზე მაღლა მდგომებზე რომ ვლაპარაკობ, მინდა სწორად გამიგო, მხედველობაში მაქვს მათი ჭეშმარიტი ღირსებები და საზოგადოებაში დამკვიდრებული აზრი მათზე. საზოგადოება კი ორგვარია: მაღალი და დაბალი. მაღალი საზოგადოება შედგება იმათგან, ვისაც რაიმე განსაკუთრებული დამსახურება აქვს, ან მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია მეცნიერებასა და ხელოვნების რომელიმე დარგში. დაბალ საზოგადოებად კი, რომელსაც ყოველთვის თავი უნდა აარიდო, ვთვლი იმ ადამიანთა საზოგადოებას, რომლებიც ყველაზე მეტად გართობებს მისდევენ, არარაობას წარმოადგენენ და თავისთავად სიძულვილის ღირსნი არიან. ასეთნი დიდ პატივად სთვლიან შენთან სიახლოვეს და მზად არიან ხელი შეუწყონ შენს ყოველგვარ ახირებულობასა და ნაკლს, ოღონდ კი შენთან ყოფნის საშუალება მისცე. ზოგი დიდად ამაყობს იმით, რომ რომელიღაც წრეში ყოველთვის სხვაზე მეტად ჩანს, რაც ნამდვილი ყეყეჩობაა და მეტად საძრახისია. არაფერი ამქვეყნად კაცს ისე არ ამცირებს, როგორც მსგავსი ცდომილება. ხშირად თინეიჯერებს ტრაბახი და ბაქიაობა ნაკლის დამალვის საუკეთესო საშუალება ჰგონიათ. ამიტომ, რაც უფრო ცუდად მიუდით საქმე, მით უფრო მეტს ტრაბახობენ. მათ აუგად ხსენებას ავადმყოფურად განიცდიან, მაგრამ არავის არასდროს იმდენი შეურაცხყოფა არ მიუყენებიათ მათთვის, რამდენიც თვითონ მიუყენებიათ საკუთარი თავისთვის. ყველა უნდა ეცადოს, რომ საკუთარი ნაკლოვანებები გაათვითცნობიეროს, რადგან ნაკლოვანებათა გამოსწორება და სიძნელეთა გადალახვა მათი გაცნობიერებით იწყება. დაცემულის ფეხზე წამოდგომისას, უკეთესად ჩანს თითოეული პიროვნების ნაკლი და ღირსება.
ნიჭიერი, ღირსეული და კარგად გაზრდილი კაცი ყოველთვის და ყველგან გაიკაფავს გზას. საფუძვლიანი ცოდნა გზას გაუკაფავს კარგ საზოგადოებაში, ხოლო დახვეწილი მანერები სასურველ სტუმრად აქცევს მას. მე ხომ უკვე არაერთხელ მითქვამს შენთვის, რომ თავაზიანობა და კარგი ქცევა სრულიად აუცილებელია შენი სხვა ღირსებებისა და ნიჭის დასამშვენებლად. მათ გარეშე არავითარი ცოდნა, არავითარი სრულყოფა სათანადო სიმაღლით არ წარმოგვიდგება.
კარგი იქნებოდა, თუ შენ ახლავე გამოიყენებდი იმ უპირატესობას, რომლითაც ჩემი არცთუ ისე ცუდი გამოცდილებიდან შეგიძლია ისარგებლო. მე ჩემს მეგობრულ მოვალეობად მიმაჩნია, ისეთ საკითხზე გესაუბრო, რომლის არცოდნამ შესაძლოა გამოუსწორებელი შეცდომა დაგაშვებინოს, შეცდომა, რომლის არცოდნა არცოდვად აღარ ჩაგეთვალოს. ამიტომ მსურს ამაზე დღესვე მიგითითო, რადგან ხვალ, შესაძლოა, იგი დაგვიანებულად, უკან მიდევნებულ ლამპრად იქცეს, რომელიც წინ სავალს კი არ გინათებს, არამედ უკვე გამოვლილ გზას აშუქებს, რაც უსარგებლო და ფუჭი საქმეა.
ძალიან მინდა იცოდე, თუ რაოდენ დიდი განძია დრო და რა აუცილებელია მისი გონივრულად გამოყენება. ეს ჭეშმარიტება ბევრისთვისაა ცნობილი, მაგრამ ძალიან ცოტა მისდევს მას ცხოვრებაში. დღეს შენისთანა ახალგაზრდამ მთელი დრო სწავლას უნდა მოახმაროს. გახსოვდეს, თუ სასწრაფოდ არ ჩაუყრი საფუძველს ცოდნას, რომლის შეძენასაც აპირებ, ვეღარასოდეს, მთელი შენი ცხოვრების მანძილზე, ვეღარ დაეუფლები მას.
ცოდნა – ესაა ჩვენი მოხუცებულობის თავშესაფარი, და თუ ვიდრე ახალგაზრდები ვართ, არ დავრგეთ ხე, მზისგან მოსაჩრდილი არ გვექნება სიბერეში. არ მოვითხოვ და არც მოველი შენგან დიდ მონდომებასა და სიბეჯითეს მეცნიერებაში – საზოგადოებაში გასვლის შემდეგ. მესმის, რომ ეს შეუძლებელი იქნება, ზოგიერთ შემთხვევაში კი, შეიძლება შეუთავსებელიც. ამიტომ, გახსოვდეს, სწორედ ახლა გაქვს დრო მეცადინეობისათვის, ეს არც მომქანცველი იქნება შენთვის და არც ყურადღებას გაგიფანტავს რამე. ასეთი შესაძლებლობა კი აღარასოდეს აღარ გექნება შენს ცხოვრებაში. თუკი მეცნიერებანი, რომელთა შესწავლასაც დააპირებ, ხანდახან ძნელად მოგეჩვენება, გახსოვდეს, რომ შრომა შენი მუდმივი თანამგზავრია იმ მოგზაურობაში, რომელსაც ვერსად გაექცევი. რამდენადაც ადრე იქნები მზად თავისუფლებისათვის, მით უფრო ადრე მოვა იგი და მონობიდან შენი განთავისუფლება მთლიანად დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ გამოიყენებ შენთვის განკუთვნილ დროს.
ღირსეული საქმის კეთებას ბედნიერება მოაქვს. ამ წერილში მოყვანილი მითითებები სინამდვილეში სავალი გზის მაჩვენებლებია. მათი დამრღვევი ადამიანი ემსგავსება მძღოლს, რომელიც საგზაო წესების დარღვევის შედეგად გადადის სავალი ნაწილიდან და ავტოავარიას ახდენს. როცა რაღაც სიტუაციაში შეცდომას ვუშვებთ, იმსხვრევა ურთიერთობები და ცხოვრებაც. მხოლოდ შენ იცი საით მიდის გზა, იმის მიხედვით, თუ გარკვეული მომენტისთვის რა მიზნები გაქვს კონკრეტული პიროვნების მიმართ ან ცხოვრების ამ პერიოდისთვის. შეიძლება ისიც გაიფიქრო, რომ უკვე დაგვიანებულია, ძველმა გზამ ისეთ ჩიხში შეგიყვანა, რომ არანაირი საშუალება აღარ არსებობს ახალი გზის დასაწყებად. ცხადია, ეს ასე არ არის. გზაზე აუცილებლად არის რაღაც წერტილი, საიდანაც ახალი მარშრუტის შედგენა შეიძლება. შენი არაკეთილმოსურნე ადამიანები დაცინვას დაგიწყებენ და ყოველმხრივ ეცდებიან გზიდან გადაგიყვანონ, სხვადასხვა ცდუნების დახმარებით გიბიძგონ უზნეო ცხოვრებისკენ. ასეთ ადამიანებს საკუთარი მიზნის მიღწევა სურთ. თუ მათ მოუსმენ და დაუჯერებ, ბედნიერების გზიდან გადახვალ და უბედურება არ აგცდება. არც ის გეგონოს, რომ ბედნიერების გზა მოფენილია მხოლოდ ია-ვარდით და მასზე არ არის ეკალბარდი. არის და თანაც რამდენი, მაგრამ შენ მაინც გააგრძელე გზა და წინ იარე. ზოგჯერ შეიძლება წაიქცე, მაგრამ ეს როდი ნიშნავს, რომ ვერ შეძლებ წამოდგომას და გზის გაგრძელებას.
ვინც ცდილობს, რომ ამ გზიდან არ გადავიდეს, იშვიათად უშვებს სერიოზულ შეცდომას. ბედნიერებისაკენ მიმავალი გზა ავტობანია მათთვის, ვინც იცის სად არის გადასავარდნი. მძღოლი შენ ხარ, ასე რომ ბედნიერ მგზავრობას გისურვებ.
მაშ ასე, ჩემო ძვირფასო მეგობარო! მე მგონია, ძალიან სასარგებლო დარიგებას გთავაზობ. სიტყვაზე „დარიგება”, ნუ მიწყენ ძმობილო! პატიოსან სიტყვას გაძლევ, თუ შეასრულებ ყველაფერს, რასაც შენგან მოვითხოვ, შემდეგში, მთელი ჩემი ცხოვრების მანძილზე, ჩემდა წილად, შეგისრულებ ყველაფერს, რასაც კი მოინდომებ.
აქ ვწერ ყველაფერს, რასაც ვფიქრობ და რაც, როგორც მგონია, გამოგადგება შეხედულების ჩამოსაყალიბებლად ანდა, უბრალოდ, შეიძლება შენთვის საინტერესო იყოს. კარგია, თუ ჩემი შრომა უქმად არ ჩაივლის!
არ ჩაივლის უქმად, თუ თავს იმის ნახევარ ყურადღებას მაინც დაუთმობ, რასაც მე გითმობ შენ.
ამ წერილით ვამთავრებ ყოველგვარ მოღვაწეობას ჩემი მეგობრის ცხოვრებაში. შორეულ ქვეყნებში მივემგზავრები და თან მიმაქვს დარდი, სევდა, ფიქრი, ნაღველი, მეგობრობა და ძმადშეფიცული სიყვარული. უკანასკნელად მოგმართავ თხოვნით, ყოველივე გაიხსენო: დღე გაცნობისა, დღე ძმადნაფიცობისა და დღე განშორებისა. კარგად გაიაზრე, მოიფიქრე, მიუხვდი ყველას, თუ რას ითხოვენ შენგან, მიმიხვდი მეც და შესაბამისად მოიქეცი. უამრავი განცდაა ამ წერილში და კიდევ ბევრის დაწერა მსურდა, მაგრამ შემეშინდა, რომ მისი მოცულობის გამო, დაგეზარებოდა ჩემი წერილის შინაარსის გაცნობა და ალბათ, დამღლელიც კი იქნებოდა შენთვის მისი წაკითხვა, რადგან ამაზეც დიდი მადლობელი დაგრჩები, თუ წაიკითხავ იმას, რაც არის.
ბევრის კითხვა არას დაგაკლებს და არც არაფერს წაგართმევს, პირიქით, მეტ ცოდნას მოგცემს, ვიდრე გგონია რომ იცი, ბევრ საკითხში გაერკვევი და გამოიწვრთნები კიდეც. ან თუნდაც გამართულ კითხვას მაინც ისწავლი.
|
„ნუ გიხარია, შეგიქებენ როდესაც იმას,
რაც თვითონ შენში არ არსებობს, არ გაგაჩნია,
და ნუ გაწყრები, გიძაგებენ როდესაც იმას,
რასაც შენ თვითონ ვერ ამჩნევ და ლაქად გაჩნია.”
ჰ. ცადისი |
სტივენ ლოიდი. 21 წლის. |
გაზეთი „სტუდენტური პაემანი”
ჩემი ბიოგრაფიიდან ცნობილია, რომ საქართველოში მე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტური პერიოდის გატარება სახელმწიფოში შექმნილ ძალიან რთულ პირობებში მომიწია. ქვეყანაში სრული ქაოსი და პოლიტიკურად დაძაბული ვითარება იყო. დედაქალაქში თვეობით გათიშული იყო სინათლე, წყალი, გაზი. გაუთავებელი რიგები იდგა პურ-პროდუქტებზე, ნავთზე, საწვავზე და სხვა. მთლიანად მოშლილი იყო საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გრაფიკი, ჩაბნელებული ქუჩები, ბანდიტებისა და ყაჩაღების თავაშვებული თარეში, სრული განუკითხაობა და ძალადობა დამკვიდრდა ქვეყანაში.
მიუხედავად უამრავი პრობლემებისა, თავგადასავლების მოყვარული პატარა ინგლისელი ჭაბუკისათვის ცხოვრება მაინც საინტერესოდ გრძელდებოდა. სასწავლო პროცესი ჩვეული რიტმით მიმდინარეობდა, ტრანსპორტი ყოველთვის გადაჭედილი იყო და უდიდეს გმირობად ითვლებოდა ტროლეიბუსის სახურავზე მგზავრობა, ხალხი ასე თუ ისე რაღაც საქმიანობას ეწეოდა და ოჯახს არჩენდა, ქუჩებში სოკოებივით მიმოფანტული იყო სხვადასხვა ფერისა და ფორმის სავაჭრო ჯიხურები, გამოდიოდა უამრავი დასახელების ჟურნალ-გაზეთები და სხვა.
სტუდენტობის პერიოდში მთელ რიგ სტატიებს ვამზადებდი ხოლმე ქართულ და უცხოურ ჟურნალ-გაზეთებისთვის. სწორედ ერთ-ერთი სტატია მივუძღვენი საქართველოს დედაქალაქში ტროლეიბუსის სახურავზე სავსე ახალგაზრდებთან უცნაურ მგზავრობასა და დუხჭირ ცხოვრებას. ეს გახლდათ გაზეთი „სტუდენტური პაემანი”, რომელშიც იგი დაიბეჭდა სათაურით: „რა დროს ზრდილობაა”. წარმოგიდგენთ ამ სტატიას.
|
რა დროს ზრდილობაა
„სიცოცხლე ხანმოკლეა, მაგრამ ზრდილობისათვის ყოველთვისაა დრო” ინგლისური გამოთქმა |
ყოველ ჩვენგანს კარგად მოეხსენება, თუ რაოდენ მძიმე მდგომარეობაა დღეს საქართველოში - პოლიტიკურად და ეკონომიკურად. ყველანი მძიმედ განვიცდით სამშობლოსადმი თავდადებული ვაჟკაცების დაღუპვას. მათ ხომ ქვეყნის მომავლის ბედი ამოძრავებდათ.
ყოველივე ეს კი სხვა მიზეზებთან ერთად საბჭოთა კავშირის დაშლამ გამოიწვია; ეკონომიკური კრიზისი, ინფლაცია, პოლიტიკური და ეთნიკური აშლილობა, ძმათამკვლელი ომი, უმუშევრობა, დეფიციტი და ზნეობრივ ღირებულებათა დევალვაცია... მაგრამ ამავე დროს მიმდინარეობს დიდი ისტორიული გარდატეხის რევოლუციური პროცესი - ერთი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაცია იცვლება მეორეთი. ასეთ პროცესს ყოველთვის თან ახლავს კონფლიქტებიც... მაგრამ ეს არ გახლავთ დღევანდელი ჩემი საუბრის თემა.
მკითხველის ყურადღება მინდა შევაჩერო ერთი შეხედვით თითქოს უმნიშვნელო, მაგრამ ძალზე საჭირბოროტო საკითხზე, რაც სამშობლოს პატრიოტობას, სიყვარულსა და პატივისცემას მოწმობს. საამისო მაგალითები უამრავია Dდღევანდელ ცხოვრებაში. ერთი ასეთი ფაქტის მოწმე გავხდი მეც, როდესაც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გამოცდაზე მაგვიანდებოდა. ეს გამოწვეული იყო ჩემი შინაგანი ბუნებით, რადგან ჩემს ძარღვებში მამით ინგლისელი დიდგვაროვანის თავაზიანი, მორიდებული და ზრდილობიანი სისხლი ჩქეფდა, ხოლო ჩემს სულში დედით ქართველი თავადის არისტოკრატიული, ძლიერი, მტკიცე, უდრეკი და შეუპოვარი მაგრამ ყველაზე თბილი და გულუხვი სული ბობოქრობდა, რომელთა გამოვლენაც ერთ-ერთ ავტობუსის გაჩერებაზე მომიწია; მობრძანდით ბატონო, პირველი თქვენ აბრძანდით ბატონო, მიბრძანდით ბატონო, დაბრძანდით ბატონო და ბოლოს ძირს ჩაბრძანებული ისევ მე დავრჩი, რის გამოც გადატვირთული ტროლეიბუსის კარებზე მომიხდა ჩამოკონწიალება.
„გადაიწიეთ, გადაიწიეთ, გადადით უკან! მოხუცი ქალი ცალ ფეხზე დგას კიბეზე, არ ჩავარდეს. ღმერთო ჩემო, მთლად ასე როგორ გადაჯიშდა და გადაგვარდა ეს ხალხი, აღარც მოხუცი იციან, აღარც ბავშვი, აღარც დიდი და აღარც პატარა - იძახდა საშუალოზე ცოტა მაღალი, ვულგარული გარეგნობის კოხტა ტანზე ბრტყელი ქამრით შემოჭერილი, თვალებ „ჩაკრასკული”, დაახლოებით 38 წლის ქალბატონი და სრული აგრესიით ღეჭავდა რეზინას.
- გადაიწიეთ, გადაიწიეთ! - აყვირდნენ სხვებიც და გადატვირთულ ტროლეიბუსს კარებზე ჩამოეკიდნენ.
- მოხუცს უნდა დაუთმო გზა, ვაჟბატონო! თუ საჭიროა უნდა დარჩე კიდეც და შემდეგს დაელოდო, არა უშავს, ახალგაზრდა ხარ და მოიცდი - შენიშვნა მომცა ერთმა და ირგვლივ დასტურის გამომხატველ სახეებს გადახედა.
- დახურეთ კარები, არ წავა ტროლეიბუსი! სად მაქვს შარის თავი, ვინმე რომ ჩავარდეს - იყვირა მძღოლმა და ხელები ჩემსკენ გამოიშვირა.
- ცოტაზე მაინც გადადით, გამოცდაზე მაგვიანდება - წარმოვთქვი ლოდინით ძალაგამოლეულმა და უმალვე გავჩუმდი.
- ცოდოა, იქნებ მართლა ეჩქარება. ნუთუ ერთი კაცის ადგილი არ არის? - ყოყმანობდა გოგონა.
- თუ ასე დაგეწვათ გული მაგ ბიჭზე, ჩაბრძანდით და ამოატარეთ - ურჩია პირველმა და საღეჭი რეზინი გაატკაცუნა.
- რა უგულოდ ლაპარაკობთ?! - უპასუხა გოგონამ.
- უგულოც ხარ და უჭკუოც, გამოუჩნდა გულშემატკივარი - მიიღო პასუხი.
- სწორედ რომ გამოვუჩნდი.
- მაიმუნი ხარ და მეტი არაფერი.
- ქალბატონო, წესიერად ილაპარაკეთ - წყნარად მიუგო გოგონამ.
- არაწესიერად შენ ლაპარაკობ! - აფეთქდა ქალი.
- დაწყნარდით ქალბატონო - მოისმა ხმები აქეთ-იქიდან.
- როგორ თუ დავწყნარდე, ეგღა მაკლია ვიღაც ნაძირალას თავი გავუყადრო - იხტიბარს არ იტეხდა ეს უკანასკნელი და კიდევ უფრო უმატა საღეჭის ტკაცუნს.
ჩემი დაგვიანება არავის ენაღვლებოდა და არც გამოცდის ბედი აინტერესებდა ვინმეს. მხოლოდ კარებში ჩაჭედილი გოგონა ყოყმანობდა და საჩემო ადგილის მოსაპოვებლად ხალხს აქეთ-იქით მხრებით აწვებოდა.
- ჩადი, ბიძია, ჩადი. აქ ცუდის მეტს არაფერს მოისმენ - სინანულით მითხრა უცნობმა ბიძიამ და გულაჩუყებული ძირს დავეშვი. კარებმა ჩემს წინ გაიბრახუნა და ტროლეიბუსი დაიძრა.
იმ დღით გამოცდაზე ვეღარ გამოვცხადდი.
ანალოგიური ფაქტები დღეს ძალიან ბევრია. რა მოხდა? რამ შეგვაძულა ასე ერთმანეთი? რამ ჩაახშო ის დიდი სიყვარული, ძმობა და მეგობრობა იმ ხალხში, იმ საზოგადოებაში და იმ ერში, რომელსაც ქართველი ჰქვია?
ეჭვს არ იწვევს ის გარემოება, რომ თავისუფალ, ერთიან, დემოკრატიულ საქართველოს ზნეობრივად აღზრდილი, სულიერად მდიდარი, თავაზიანი და კეთილშობილი მომავალი თაობა სჭირდება. მაგრამ, ჩვენდა საუბედუროდ, დღეს თითქოს მოდიდან გადავარდა ყველა ეს ადამიანური თვისება. არა მგონია, მოიძებნებოდეს ისეთი საღად მოაზროვნე ადამიანი, რომელიც პიროვნებაში უპირველესად სიკეთესა და სიყვარულს არ აფასებდეს. შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რა დროს სიკეთესა და ზრდილობაზე ლაპარაკია ამ დაქცეულ ქვეყანაში, რასაც ხშირად გაიგონებთ ქუჩაში, მაღაზიაში, ტრანსპორტში, კინო-თეატრში თუ სხვა საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში.
სწორედ რომ დროა. არაერთხელ ითქვა ამის შესახებ პრესის, რადიო-ტელევიზიისა თუ სხვა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით. ბევრიც დაწერილა და წაკითხულა, რასაც, სამწუხაროდ, უკეთესი შედეგი არ მოჰყოლია. შუღლი, ბოროტება და კონფლიქტი არასოდეს ყოფილა სიკეთისა და ბედნიერების მომტანი. განა ძმათაშორის ბრძოლამ და სისხლისღვრამ არ გამოიწვია თბილისის ერთ-ერთი უნიკალური ადგილის, რუსთაველის გამზირის დანგრევა და გაპარტახება?!
„სიყვარული აღგვამაღლებს”-ო შემთხვევით არ უთქვამს რუსთაველს. მან მაგალითი მოგვცა იმისა, რომ ყოველ საქმეს, რომელიც ერის ინტერესებიდან გამომდინარეობს, ეს მცნება უნდა ედოს საფუძვლად.
მახსოვს, როდესაც დედა ქართულ ლიტერატურასა და ისტორიას უდიდესი სიყვარულით მასწავლიდა, ქართულ კულტურასთან, ტრადიციებთან, მონარქიზმის აღდგენასთან და საქართველოს სამეფო ოჯახის ადათ-წესებთან ერთად, მათ არისტოკრატიულ თავაზიანობაზეც საუბრობდა ხოლმე. ძველად, როდესაც გზაზე მამაკაცი მოდიოდა ცხენით და დაინახავდა, რომ ქალბატონი მობრძანდება ფეხით, მამაკაცი ცხენიდან ჩამოვიდოდა, მანდილოსანს მიესალმებოდა და ვიდრე ქალბატონი თვალს არ მოეფარებოდა, ცხენზე არ შეჯდებოდა.
სად წავიდა ეს წმინდა ქართული თავაზიანობა და განსაკუთრებული ურთიერთპატივისცემა?! მსურს ისევ დაბრუნდეს ის საუკეთესო თვისებები, რაც ოდითგანვე ახასიათებდათ ქართველ ელიტასა და საქართველოს არისტოკრატიას. ყველა ჩემს თანამემამულეს ვთხოვ, უწინარესად ერთმანეთს ვცეთ პატივი და გვიყვარდეს ერთმანეთი. არ იქნება ურიგო თუ ამას დღევანდელი პარლამენტის სხდომებზეც გაითვალისწინებენ. ნუ დაგვავიწყდება, რომ ღმერთის შვილები ვართ და ყველამ ეკლესიურად უნდა ვიცხოვროთ, რადგან „ღმერთი სიყუარული არს.”
ვფიქრობ, რომ ეს იქნება პირველი და უკანასკნელი წერილი იმ საკითხის შესახებ, რასაც ერის სიყვარული ჰქვია.
თსუ-ს სტუდენტი სტივენ ლორდ ლოიდი. 22 წლის. |
|
”საქართველოს მთებში გაგაჩინა ზენამ, ხმათა ხავერდების და ღმერთების ენავ”
ქართველმა ხალხმა თავისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მანძილზე უაღრესად რთული და ძნელი გზა განვლო. რამდენი მსხვერპლი იქნა გაღებული, რამდენი სისხლი და ოფლი დაიღვარა, რამდენი სიცოცხლე შეეწირა იმას, რომ დღეს ქართველ ხალხს მშვიდობიანი, შემოქმედებითი შრომით ეცხოვრა და საქართველოს, თავისი ეროვნული სახითა და მაღალი ეროვნული კულტურით დღევანდლობამდე მოეღწია. ბევრი იყო დაბრკოლება, მარცხი თუ სიძნელე ამ გზაზე, მაგრამ იყო გამარჯვების ზეიმიც, ეროვნული ძალების სრულად გაფურჩქვნის შესაძლებლობაც, როდესაც ქართველმა ხალხმა წარმოაჩინა თავისი უშრეტი ენერგია და დიდი ნიჭი.
დღეს საქართველო დიდი გარდაქმნების ეტაპზეა და რადგანაც ჩვენ ვემზადებით გავხდეთ ჩვენი სამშობლოს ღირსეული მოქალაქენი, ჩავდგეთ მომავლის მშენებელთა და შემოქმედთა რიგებში, აღვადგინოთ მონარქისტული წყობილება და აღვზარდოთ ღირსეული ტახტის მემკვიდრე, პირველ ყოვლისა, კარგად უნდა ვიცოდეთ ჩვენი მშობლიური რესპუბლიკის, ჩვენი ხალხის განვითარების გზა, მისი ტკივილები და სიხარული, უნდა ვგრძნობდეთ დიდ ვალდებულებასა და პასუხისმგებლობას როგორც მომავლის, ისე წარსულის წინაშე. „მხოლოდ წარსულის ცოდნით დაუცავს ყოველ ერს თავისი ეროვნება, თავისი არსებობა, თავისი ვინაობა”... – უთქვამს ილიას.
და მართლაც, ფართოა ქართველი საზოგადოების იდეალი. დუმს ბუნება, ჩაფიქრებულია, უჭირს, თუ როგორ შეაფასოს თავისი წარსული, თავისი აწმყო, რით გაახაროს მომავალი.
საქართველო ჯერ კიდევ დაძაბული, მოუწესრიგებელი და ქაოსური ურთიერთობის მორევში ტრიალებს. ქართველები პოლიტიკურ ციებ-ცხელებას შეუპყრია. ზოგიერთი გულგრილად დგება განზე და ცინიკური ღრმა რწმენით ცდილობს ახსნას განზე დგომის მიზეზი, – პოლიტიკა რა ჩემი საქმეაო, ისე წამოიძახებს ხოლმე, თითქოს დღევანდელი საქართველო მისი ქვეყანა კი არა, რომელიმე ევროპული სახელმწიფოს ნაწილი იყოს.
მხოლოდ საქართველოს თავად-აზნაურობა შემორჩა ერთგული თავისი მრავალტანჯული სამშობლოსი. სწორედ საქართველოს თავად-აზნაურობა ცდილობს საზოგადოებაში გააღვივოს პატრიოტიზმის ის პატარა ნაპერწკალი, რომელიც თითოეულ ადამიანში დევს და ილიას მსგავსად, ერთ დიდ ცეცხლად გადააქციოს, რომლისგანაც თავისი სამშობლოს ქართული ტრადიციული სითბო და სიყვარული წარმოიქმნება. ვინ იცის, დღეს რამდენი ჩემისთანაა დედით ქართველი, უცხო ქვეყნის მიწაზე რომ იმკვიდრებს ცათა სასუფეველს და არც კი იცის, რომ მის სულში საქართველოში დანთებული სამშობლოსადმი სიყვარულის ნაპერწკალი ქრება და სასწრაფოდ ხელახლა გაღვივებას ითხოვს. ქართულ ენას არ სწავლობს და ალბათ, სურვილიც აღარ აქვს, რომ იაკობ გოგებაშვილის „აი ია”-თი დატკბეს და მშობლიურ ენაზე ერთხელ მაინც დაიმღეროს: „მშობლიურო ჩემო მიწავ, შენს საყვარელ სახელს ვფიცავ”.
ეჰ, რამდენს შეიძლება გაუძლოს ამ პატარა გულმა. ყველაზე უნდა ვიზრუნო და ყველაფერი გავაკეთო. უცებ ჭაბუა ამირეჯიბი გამახსენდა: „კაი ხანია მას მერე, რაც მივხვდი – ჩემზე მე უნდა ვიფიქრო მხოლოდ, და ცის ქვეშ ყველაფერზეც უნდა ვიფიქრო მე. ორივე ტვირთი უნდა ვზიდო ერთდროულად და ერთად. ერთ-ერთის ან ცალ-ცალკე ზიდვა უქმად შრომა არის ყოველთვის. კარგია ეს, მარტოკაციც ვარ და მთელი ქვეყნიერებაც, მაგრამ ასეთ ადამიანს თანდათან და ბოლოს მთლად ავიწყდება, შესაძლებელი თუა, ვინმემ რომ იფიქროს და იზრუნოს მისთვის.”
რა ქნას ყელამდე ვალებსა და გაჭირვებაში ჩავარდნილმა საქართველომ, რით მოაწონოს თავი უზნეო შვილებს, სულ მაჭამე, შემინახე, მიყიდე, ჩამაცვის რომ შესძახიან, რა ქნას? არაქათი გამოელია, ძალა გამოეცალა, დედულ-მამულები მისმა ნაშიერებმა გაუნიავეს, ბარაქა გამოაცალეს, სამეფო ოჯახები მოსპეს, მათი განძი და ქონება მიითვისეს და დღეს მასვე ედიდგულებიან – კარგად გვაჭამე, კარგად შეგვინახე, თორემ შენი არც დემოკრატია გვინდა, არც თავისუფლება და არც მონარქიაო.
ამ საყვედურზე გული უკვდება საქართველოს, სევდა-ნაღველი ემატება და მწარედ ითუთქება. ტირის დედასაქართველო, ტირის და უნებურად ახსენდება პოეტის ვაებიანი სტრიქონები – „ბოლოს, როგორც იქნა, რუსეთმა იშვილა პატარა საქართველო, ობოლი საქართველო, მაგრამ მამობილი მკაცრი გამოადგა, გაეპარებოდა ხოლმე მამობილსა და დედის საფლავზე ტიროდა საქართველო.” განა მამობილი ახლაც ყალბი დაპირებებით არ უამებს გულს და ვითომ მალამოს სცხებს? განა ახლაც თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის ილუზიას არ უქმნის მსოფლიოს თვალში? რაც თავიდანვე იგრძნო ობოლმა, გაჭირვებულმა, ძმათამკვლელ ომში გამოვლილმა, ჩვენს იმედზე დარჩენილმა საქართველომ.
დღეს საქართველო უდიდესი იმედით შეჰყურებს თავის ერთგულ შვილებს, რომლებიც საქართველოს თავად-აზნაურთა და მათ თანამდგომთა საკრებულოს საუკეთესო და საამაყო წევრები არიან. სწორედ საქართველოს თავად-აზნაურები და ჩვენც მათთან ერთად მივხედავთ უფლის მიერ კურთხეულ საქართველოს, ჩვენ მოვწმენდთ ნუგეშის ცრემლს, ამოვუდგებით მხარში და გავათავისუფლებთ „მამობილის” მზრუნველობისაგან. საბრალო საქართველოს მთელი თავისი დღე და მოსწრება სულ ტანჯვა-წამებითა და ჭრილობებით ჰქონდა მკერდი მოუშუშებელი, განა მხოლოდ შემოსეულ მტერთაგან? ისევ და ისევ საკუთარი შვილები უჯიჯგნიდნენ სხეულს და მომავლის რწმენას უკარგავდნენ. მაგრამ ვაი, რომ თავს შეგვახსენებს ხოლმე ერთი ძველი ქართული ანდაზა, მუხას რომ უთქვამს: „ცული რას მიზამდა, ჩემი გვარისა რომ არ ერიოსო.”
აი, დადგა დღე, რომლის შესახვედრადაც თითქმის მთელი სიცოცხლე ვემზადებოდი. ქვეყანა, რომელიც ასე სასოებით მზრდიდა, მესათუთებოდა, თავს მევლებოდა და მოთმინებით ელოდა ამ დღეს, როცა დიდ სიხარულთან ერთად სამშობლოსადმი დიდი პასუხისმგებლობის ჩემს წილ ტვირთს ამკიდებდა საიმედო და სანდო ჭაბუკურ ქედზე.
ეს წმინდა ტვირთი მამულიშვილობის საქვეყნო ტვირთია და იგი ასეთივე რუდუნებით, ზოგჯერ ხვნეშით, ზოგჯერ წვალებით, მაგრამ ყოველთვის პატიოსნად რომ არ ეზიდათ თქვენსა და ჩვენს მამებს, პაპებს, ხოლო საუკუნეთა მიღმა იმ კაცს, რომელმაც თავის თავს ქართველი და ინგლისელი უწოდა, ვისი სისხლი დღესაც თქვენსა და ჩვენს ძარღვებში ჩქეფს, არ იქნებოდა არც დღევანდელი სიხარულით გაცისკროვნებული დღე, არც ეს აყვავებული მხარე და არც ის დასაფიცარი ერი, რომლის შვილებად ყოფნა ასე გვეამაყება და რომლებსაც ტკივილამდე საყვარელი სახელი – საქართველო და ბრიტანეთი ჰქვიათ.
რა ტვირთიაო? – ალბათ იკითხავთ.
ეს ის ტვირთია, რომლის გარეშეც არ არსებობს მოქალაქე, არ არსებობს ბედნიერი ოჯახი და ურომლისოდაც არ იარსებებს სამშობლო და მისი მომავალი. ეს ტვირთი ჯანსაღი და სრულყოფილი შთამომავლობის შექმნის განაწესი და დავალებაა, შთამომავლობისა, რომელმაც ოციოდე წლის შემდეგ საკუთარი მხრებით უნდა ზიდოს იგივე ტვირთი და თავის შვილებს უანდერძოს მისი კაცურად ტარება. ამჯერად უილიამ შექსპირს დავესესხები: „მაგრამ უშვილოდ სიკვდილისკენ გზას თუ გაიგნებ, ვერც სიყვარულის და ვერც სიმართლის ფასს ვერ გაიგებ.” როდესაც ახალგაზრდა წყვილი ოჯახს ქმნის და ნებაყოფლობით კისრულობს პასუხისმგებლობას მშობლების, ერისა და სახელმწიფოს, ქვეყნის აწმყოსა და განსაკუთრებით მომავლის წინაშე, ამ პასუხისმგებლობას სრულიად კონკრეტული სახე და სახელი აქვს – შვილი. შვილია თქვენი და ჩვენი სამშობლოს უკვდავება და ქვეყნის საქმე მაშინ იქნება კარგად, როცა შვილი მშობელს აჯობებს. ამიტომაც ჩამოაყალიბა ქართველმა კაცმა ეს სიბრძნე აფორიზმად: „ის ურჩევნია მამულსა, რომ შვილი სჯობდეს მამასა!” ურჩევნია და მერე როგორ!
თუ ჩემი დედასამშობლო საქართველო უფლებას მომცემს, რომ საკუთარ თავს უძვირფასესი ჩინი და დიდებული წოდება „ქართველი” მივანიჭო და მის ერთგულ შვილთა რიგებში ჩავეწერო, თუნდაც ნაწილობრივ, სადღაც გულის სიღრმეში მაინც, ჩემთვის ეს იქნება ყველაზე დიდი პატივი და საპატიო წოდება. აღსანიშნავია ისიც, რომ დედით ქართველი აუცილებლად ქართველიცაა, რაც პირადად ჩემთვის ფრიად საამაყო და საპასუხისმგებლოა. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ქართველიც ვარ, ჩემებური ქართველი, რადგან აუთსაიდერთა რიგებში ვირიცხები. მაგრამ მიუხედავ ამისა, მე მზად ვარ სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე ერთგულად ვემსახურო ჩემს დედასამშობლოს და დავიცვა მისი თავისუფლება, რაც არ უნდა მწარე და ეკლიანი იყოს იგი. მე არასოდეს მეშინოდა დასჯის, მე ყოველთვის მეშინოდა დარდის, დარდის იმ ორი სამშობლოსი, რომლებსაც ბრიტანეთი და საქართველო ჰქვიათ. საუკუნეების სიღრმიდან შემოგვღაღადებს თავისუფლების ძებნაში სულდაღლილი და კურთხეული მოწამე რაინდი სულხან-საბა: – „თავისუფლება არავის მონას ნიშნავს!”
მართლაც რა მშვენიერია საქართველო თავისი ბუნებით, კულტურით, ტრადიციებით, ერითა და ბერით.
ერთ დღეს თბილისში ადრიანი გაზაფხულის უჩვეულო, მაგრამ სუსხიანი დილა გათენდა. წინადღით შეთანხმებულ ადგილას დროულად მივედი, რადგან დასავლეთ საქართველოში ბატონი ჯავახიშვილის დაკრძალვაზე მივემგზავრებოდი. მზე ჯერ კიდევ სრულად არ ამოსულიყო, მაგრამ თბილისში მაინც თბილისური სითბო იგრძნობოდა. ჩემს წინ თეთრი მანქანა გაჩერდა და წინა სავარძელში შემომთავაზეს დაჯდომა. ცოტა უხერხულად ვიგრძენი თავი მაგრამ მაინც წინ მომიწია დაჯდომა. მანქანაში ხუთნი ვიყავით: თავადი ბატონი პეტრე ქოჩაკიძე, თავადი ბატონი ვაჟა აბაშიძე, მისი სამეფო უდიდებულესობა თავადი ქალბატონი ია ბაგრატიონ-მუხრანელი, თავად-აზნაურთა საკრებულოს საქმეთა მმართველი ქალბატონი ლეილა მირიანაშვილი და მე – მუდამ მათი ერთგული მსახური.
დიახ, ჩემო ძვირფასო მკითხველო, მისი სამეფო უდიდებულესობა ის არის, ვინც სამშობლოსათვის, ერისა და ქვეყნის სამსახურში დგას და მამულისთვის, ენისთვის, სარწმუნოებისთვის და მეფისთვის თავდადებული იბრძვის ამ უსწორ-მასწორო ქვეყანაში. შეიძლება ვინმემ მისაყვედუროს, რომ მისი სამეფო უდიდებულესობა მხოლოდ ბრიტანეთის დედოფალი ელისაბედ II არისო. ცხადია, ის უპირველესად ჩემი დედოფალიცაა და ძალიან მიყვარს, მაგრამ მის ბრწყინვალებასთან ერთად მისი სიცივე და გულგრილობაც შეინიშნება. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ ბრიტანეთში განსაკუთრებული ყურადღება და მზრუნველობა შინაური ცხოველების მიმართ ვლინდება. მათ შორის აღსანიშნავია ბრიტანეთის დედოფალი, რომელსაც 9 ძაღლი ჰყავს და ისინი ყველაზე მეტად უყვარს. მე წერილობით მივმართე ბრიტანეთის დედოფალს და ვთხოვე საქართველოშიც შეექმნა ცხოველთა დაცვის ორგანიზაცია, მაგრამ ამ თხოვნაზე მას პასუხიც კი არ გაუცია. თუმცა მისი დუმილიც გასაგებია ჩემთვის, რადგან ქვეყანაში, სადაც საომარი მოქმედებები მძვინვარებს, ხალხი დაუცველია, იქ სადაც უმუშევრობა, გაჭირვება და სიღარიბეა, ცხოველთა დაცვა და მათ კეთილდღეობაზე ზრუნვა, მართლაც წარმოუდგენელია. ამიტომ, როდესაც საქართველოში ჩამოვედი და მე თვითონ ვიხილე ყოველივე ეს რეალური სურათი, ძალიან შემრცხვა მისი უდიდებულესობა ბრიტანეთის დედოფლის ჩემი უმართებულო წერილობითი მოთხოვნის გამო.
ამრიგად, სულ უბრალო თხოვნაზეც კი, თუკი ეს ვინმეს ან რაიმეს სასიკეთოდაა გამიზნული, ქალბატონი ია ბაგრატიონი დაუფიქრებლად და წარბშეუხრელად რკინის ქალამნებსაც კი ჩაიცვამს და გმირულად წინ გაუძღვება. თავადი ია მტიცედ და შეუპოვრად იცავს თავისი ქვეყნის ისტორიას, წინაპრების ღირსებებს, მათ კულტურას, ტრადიციებს და საქართველოს ნიკო ბაგრატიონის (ნიკო ბურის) სახელობის თავად-აზნაურთა სკოლა-ლიცეუმის დაარსებით საუკეთესო მამულიშვილებს უზრდის საქართველოს. ბრძენს უთქვამს; მეფე თავისი საქმით შეინიშნებაო და ამიტომაც გახლავთ ქალბატონი ია ბაგრატიონ-მუხრანელი მისი სამეფო უდიდებულესობა. იგი დედასავით საყვარელია, სანთელივით წმინდა და ანგელოზივით სათნო. მისი მშვიდი, სასიამოვნო და საოცრად კეთილი საუბარი ლოცვასავით გადამდებია ჩემთვის. ნუთუ როდესმე დავიღლები მისი მოსმენით, ბავშვივით საყვარელ ხელებზე ამბორითა და დედაშვილური გრძნობით აღსავსე მზერით? პასუხი უდავოა – არასოდეს.
როგორც კი გავემგზავრეთ და პირი დასავლეთისაკენ ვქენი, გულმა სულ სხვარიგად დამიწყო ფეთქვა. დასავლეთის გახსენებაზე ჩემი მამულეთი ბრიტანეთი წარმომიდგა თვალწინ, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ ბრიტანეთისკენ კი არა, დასავლეთ საქართველოსკენ მივექანებოდით, გული მაინც დედათბილისისაკენ იწევდა. უცებ სუნთქვა გამიჭირდა, თითქოს გულიც გამიჩერდა, უკან მოვიხედე და ცხენზე ამხედრებულ მეფეს – დავით აღმაშენებელს მოვკარი თვალი. მასაც პირი დასავლეთისკენ ჰქონდა და თითქოს თბილისს გაურბოდა. მალე მცხეთის ჯვარიც უკან ჩამოვიტოვეთ და ბორჯომში შევედით.
დაახლოებით 150 კილომეტრში ვიმყოფებოდი თბილისიდან და სულ მხოლოდ რამოდენიმე საათი მაშორებდა თბილისს, მაგრამ რაც უფრო ვშორდებოდი დედაქალაქს, მით უფრო მენატრებოდა და მეტად ძლიერდებოდა ეს გრძნობა.
თქვენ წარმოიდგინეთ ჩემო ძვირფასო მკითხველო, რომ ლონდონი და ჩემი თბილი და ლამაზი სახლი კი არა, არამედ თბილისი და ჩემი ცივი და დანგრეული სახლი მენატრებოდა. სახლი, სადაც მეგობრის ან სტუმრის მიწვევაც კი მეუხერხულებოდა სარემონტო სამუშაოების გამო.
ბორჯომის ცენტრალურ პარკში თითქოს სამკურნალო, მაგრამ ადრიანი გაზაფხულის სუსხიანი ნიავი ჰქროდა. ცამდე აზიდული მთები და ბუნების მიერ სილამაზით დაჯილდოებულ პარკში რამოდენიმე სკამი იდგა. ერთ-ერთ სკამზე ორი დიდგვაროვანი თავადი იჯდა და ჩემს საყვარელ მწერლებზე საუბრობდა, ხოლო მე კი, მათი ერთგული მსახური, ჩემი სათაყვანებელი თავადების წინაშე ვიდექი ლოდივით გაყინული, თვალებიდან ცრემლები მდიოდა და ჩემს ჭრელა-ჭრულა, არაქართული შეფერილობის წვერს ცვარივით ეფინებოდა. სწორედ ამ წუთას სიტყვამ „ლოდივით” მომაგონა ასეთი ფრაზები.
„მაინც ვინ ხარ? – მეკითხება პრინცი,
ერთი მუჭა საქართველოს მიწა ვარ
და ერთ ცივ ლოდზე ამოჭრილი ფიცი.”
ძალიან მრცხვენოდა თავადების წინაშე თვალცრემლიანი დგომა, რადგან სირცხვილი მე ჩემმა ვაჟამ მასწავლა: „ვაჟკაცს არ შვენის ცრემლის ღვრა, ქვითინი დიაცურადა”-ო, მაგრამ ამჯერად ჩემში ვაჟასეულ სირცხვილს თბილისურმა მონატრებამ დაძლია და თვალებიდან ცრემლები მადინა.
ვიდექი ტაძარში ანთებული სანთლით ხელში და განსვენებულის ცხედარს ვუმზერდი. თითქოს მეჩურჩულებოდა რაღაცას, ან შესაძლოა მადლობას გვიხდიდა თითოეულ ჩვენგანს პატივის მიგებისათვის. ბატონი ჯავახიშვილი წავიდა და გაქრა ამ ქვეყნიდან, მაგრამ მან უდიდესი სიყვარული დაგვიტოვა, რომელიც არასოდეს გაქრება...
მე კი, კვლავ საქართველოს თემას დავუბრუნდები. დედასამშობლოს წმინდა და სპეტაკ მიწას ჩავეხუტები და უსაზღვროდ მოვეფერები. ჩემს წილ მადლობას გადავუხდი და ყველას მაგივრად უდიდეს ბოდიშსაც მოვუხდი უამრავი გულისტკენისათვის, შეურაცხყოფისათვის, დამცირებისათვის, რაც ოდითგანვე მიუღია როგორც მტრისაგან, ასევე მოყვრისაგან.
ალბათ სამწუხაროა, მიწას რომ ენა არა აქვს, პასუხს ვერ გაგცემს. რამდენიც გნებავს ლანძღე, აგინე, შეურაცხყავი, ჩააფრქვიე მიწაში მთელი შუღლი და ბოღმა, იგი მაინც ყველაფერს აიტანს, უჩუმრად მოგისმენს და სამუდამოდ საკუთარ გულში ჩაგიკრავს. რამდენი საუკუნე ებრძოდა, რას არ ჩასძახოდა ადამიანი ამ მიწას, რომ მისგან პასუხი ერთხელ მაინც მიეღო, მაგრამ ამაოდ!
ბოლოს კი ისევ უხმოდ, ისევ უსიტყვოდ თვითონ მიგიწვევს, საწოლს გაგიმზადებს, შეგიერთებს და თავის მსგავს ნაწილად გაქცევს, და ამას ჰქვია მიწის პასუხი.
სტივენ ლორდ ლოიდი. 2009 წელი. |
|
მონარქი - მეფე თუ დიქტატორი
საქართველო საუკუნეების მანძილზე მონარქისტული ქვეყანა იყო და მას მეფე-დედოფლები მართავდნენ. დღეს იგი საპრეზიდენტო ქვეყანად არის ქცეული და მას პრეზიდენტი მართავს.
ქართველ საზოგადოებაში არსებობს მონარქიის აღდგენის იდეა, მაგრამ ამავდროულად არსებობს ამ იდეის განხორცილების ქვეცნობიერი შიშიც. გამოკითხულთა 97% ფიქრობს, რომ თუ საქართველოში აღსდგება მონარქია და პრეზიდენტი მეფით შეიცვლება, ხოლო მისი სავარძელი - ტახტით, მაშინ ეს ძალიან დიდ პრობლემებს წარმოქმნის, რადგან სახელმწიფოში უპირველესად სამეფო რეფორმები გატარდება: შეიზღუდება საზოგადოებრივი უფლებები, მუშა-მოსამსახურეებს შეუმცირდებათ ადგილ-მამულები, მოხდება საზოგადოების კლასიფიკაცია და დაიყოფა მაღალ და დაბალ ფენებად, უდიდესი თანხები დაიხარჯება სამეფო დარბაზების ასაშენებლად და სასახლეების მოსაწყობად, გლეხისთვის შეუძლებელი გახდება უმაღლესი განათლების მიღება, ხალხის პატივმოყვარეობა შეილახება, რაც დაკავშირებული იქნება გვარიშვილობასთან, უპირატესობით კვლავ თავად-აზნაურები ისარგებლებენ, ყველანი მეფის ყმები და მოჯამაგირეები ვიქნებით და სხვა.
საქართველოში მეფე წარმოდგენილია როგორც რაიმე ბოროტი ან ვერაგი ზრახვების მქონე მათრახიანი დიქტატორი, რომლისაც აუცილებლად უნდა გეშინოდეს, ემალებოდე, გაურბოდე. ცხადია, ეს მცდარი აზრია.
მაგალითად დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო საპარლამენტო მონარქიაა. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია მონარქი, რომლის ძალაუფლებაც კონსტიტუციურია და მხოლოდ მინისტრთა რჩევით მოქმედებს. მონარქი არის აღმასრულებელი ორგანოს მეთაური, საკანონმდებლო ორგანოს ინტეგრალური ნაწილი, სასამართლო ორგანოს მეთაური, სამეფო გვირგვინის შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალი, ინგლისის ეკლესიისა და ბრიტანეთის ერთა თანამეგობრობის 16 დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მეთაური. ამრიგად, ერთი შეხედვით თითქოს მკაცრი და მრისხანეა მონარქი დედოფალი ელისაბედ II, მაგრამ მისი სიმკაცრე და მრისხანება არ ნიშნავს ვინმეს გამათრახებას და როზგების ქვეშ გატარებას. თუმცა ქართველი საზოგადოების მიმართ დასმულ შეკითხვაზე, მისი სამეფო უდიდებულესობა ბრიტანეთის დედოფალმა ელისაბედ II ბუკინგემის სასახლეში ბროლის მათრახის გადასარტყმელად რომ მიგიწვიოთ საქართველოს ნებისმიერი მოქალაქე, რას იზამთ მეთქი, ყველა დიდი სიამოვნებით დათანხმდა ამ მიწვევას, რადგან ბრიტანეთის დედოფლისაგან მიღებული ერთი მათრახიც კი ჩვენთვის ძალზედ საამაყოა და საკმაოდ დიდი პატივიო.
მეფის ხსენება ხალხში არ უნდა იწვევდეს შუღლს, აგრესიას ან შიშს. განა პრეზიდენტები არ ამათრახებენ საკუთარ საზოგადოებას, რომლებსაც ხელში მათრახის ნაცვლად რეზინის ტყვიები, ხელკეტები და ცრემლსადენი გაზის იარაღები უკავიათ?! უმსგავსო პრეზიდენტს, მსგავსი ანუ ღირსეული მეფე სჯობია. მეფე უნდა იყოს ხალხში და ხალხი უნდა იყოს მეფეში.
თავადის ან აზნაურის ტიტული არა გვარიშვილობისა და წარმომავლობის მიხედვით უნდა განისაზღვროს, არამედ თითოეული ინდივიდის მიზანსწრაფვითა და სხვადასხვა ფორმის დამსახურებით ერისა და ქვეყნის წინაშე. ერის დიდება უბრალო ადამიანების თავდადებასა და დიდი ნიჭიერებით დაჯილდოებული პიროვნებების თავმდაბლობაში, მათ ერთსულოვნებაში მჟღავნდება. ამის ბრწყინვალე მაგალითს წარმოადგენს ედამ სმითი. თუ ერი მაქსიმალურად გამოავლენს უბრალო ადამიანებს და ერთი იდეის ირგვლივ გააერთიანებს ინდივიდებს, მათ ვერავინ მოერევათ. მეორე მსოფლიო ომის დროს ბრიტანეთში სწორედ ასეთი გაერთიანება და ერთსულოვნება სუფევდა, როდესაც მთელი ერი ერთად იყო შეკრული.
მისმა უწმინდესმა და უნეტარესმა, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია II მრავალჯერ აღნიშნა როგორც ბაგრატიონთა და დიდგვაროვანთა, ასევე თავად-აზნაურთა უდიდესი დამსახურებისა და ღვაწლის შესახებ საქართველოს წინაშე. მან თქვა: „ბაგრატიონებს ჯერ მთავარი სიტყვა არ უთქვამთ, ეს მომავალში უნდა გააკეთონ. ასე რომ, ჩვენ იმედით ვცხოვრობთ და მოუთმენლად ველოდებით იმ ბედნიერ დღეს, როცა ბაგრატიონები თავის სიტყვას იტყვიან.”
საქართველოს ბაგრატიონთა სამეფო გვარის მუხრანის შტოს შთამომავალმა, უმშვენიერესმა ქალბატონმა ია ბაგრატიონ-მუხრანელმა განაცხადა: „ჩვენი წარსული - ჩვენი ქვეყნის დიდების დასტურია, როცა ქვეყანას ღვთივკურთხეული მეფენი მართავდნენ. „მტკიცედ უფროის კლდეთა მყართა” იდგნენ ბაგრატიონები ქვეყნის, რწმენის, ქართველობის დასაცავად „ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე”. ბაგრატიონების ფენომენი, რომელთაც უკვე ადრეფეოდალურ ხანაში მოიხვეჭეს სახელი, დღესაც არ არის ჯეროვნად შეფასებული და აღიარებული. მომავალი მეფე აუცილებლად ამ დინასტიიდან უნდა იყოს, რომელიც უძველესია ევროპაში.
ამჟამად საქართველოში და ესპანეთში ცხოვრობენ ბაგრატიონთა სამივე შტოს წარმომადგენლები. პირადად მე ჯერჯერობით ვერავის ვერ ვხედავ სამეფო ტახტზე ასასვლელად. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ბაგრატიონთა რამოდენიმე წყვილის პირმშოები პატრიარქმა უნდა გაზარდოს აქ, საქართველოს წიაღში. ამ მადლიან მიწაზე ქართული მსოფლმხედველობის, შემართების, ზნეობის ახალგაზრდებში უფალი გამოაჩენს ღირსეულს.
მეფე არც ინიშნება და არც ირჩევა. იგი მოგვევლინება, როგორც ერის ისტორიული და გენეტიკური კოდის გამომხატველი, წარსულისა და მომავლის დამაკავშირებელი, მთლიანობის და სტაბილურობის, რწმენის, ზნეობის, სიმტკიცის გარანტი”.
ბაგრატიონების შესახებ ვახუშტიმ საკმაოდ მკაფიო სენტენციით აღნიშნა: „ბაგრატიონნი იცნობის მხნეობით, სიბრძნე-ქველობით და ერისადმი თავდადებულობით”. თითქმის ყველა ბაგრატიონისთვის ეს იყო დედააზრი მათი ცხოვრების წესისა, მსოფლმხედველობისა და მიზანდასახულობისა. ბაგრატიონები, ისევე როგორც თავად-აზნაურები, უპირველესად ერს ეწირებოდნენ. მათი წესი და ყოველგვარი ტრადიციული მოვალეობა, სახელმწიფოს მმართველობასთან ერთად, ერისა და ქვეყნის დაცვა იყო. მათი დევიზი, რაც ქვეყნის გადარჩენისათვის რამოდენიმე მნიშვნელოვანი პოსტულატით განისაზღვრება; გონივრული პოლიტიკა, მსოფლმხედველობა, ეროვნული იდეა, სტაბილურობა, იყო ილია ჭავჭავაძის უკვდავი ტრიადა: „ენა, მამული, სარწმუნოება”.
დღეს ილიასეულ ტრიადას ეფუძნება მეოთხე ძვირფასი დეფინიცია: „ენა, მამული, სარწმუნოება, მეფე”, რომლის იდეოლოგიც გახლავთ 1990 წლიდან არსებული საქართველოს ისტორიულ საგვარეულოთა შთამომავლების, თავად-აზნაურთა და მათ თანამდგომთა საკრებულოში დაბადებული პოლიტიკური მოძრაობა „სამეფო გვირგვინი”.
ჩემი აზრით, საქართველოს მეფე ტრადიციულად უნდა იყოს აუცილებლად ბაგრატიონების სამეფო დინასტიის მემკვიდრე, ორივე მშობლით ქართველი, ეკლესიურად აღზრდილი, მის ფიზიკურ მონაცემებთან ერთად მისი ინტელექტი, ნიჭი, სიბრძნე და შინაგანი მეფური ბუნებაც უნდა შეინიშნებოდეს. როგორც დიდი შოთა გვასწავლის, მეფე უნდა იყოსო სამართლიანი, მოწყალე, მაღალი, უხვი, მადაბალი და ა.შ. აქედან გამომდინარე, მეფის ხატება, მისი პიროვნება, მისი გვირგვინი და ტახტი მონარქისტული სახელმწიფოს სიმბოლოს წარმოადგენს, რომელიც გახლავთ ქვეყნის ერთიანობის, მშვიდობისა და ტრადიციული ძლევამოსილების გარანტი. კონსტიტუციური მონარქია და მეფე ეკლესიასთან, ერთან და ბერთან გაერთიანებით გადაარჩენს საქართველოს.
მაგრამ ჰყავს კი საქართველოს ასეთი მეფის კანდიდატი?
სტივენ ლორდ ლოიდი. 2010 წელი. |
|
ამ წიგნის გამო ჩემს ნიჭიერ ქართველ სტუდენტებთან, და-ძმა ირაკლი და სალომე დანელიებთან დაკავშირების შემდეგ, მათგან არაჩვეულებრივი პასუხი ინტერნეტის საშუალებით მივიღე და საკმაოდ აღფრთოვანებული დავრჩი. მსურს თქვენც გაგიზიაროთ მათი წერილების შინაარსი.
|
ირაკლი და სალომე დანელიები
|
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტები ინგლისური გამოთქმა |
დიდი მადლობა, რომ საშუალება მოგვეცით ჩვენი უმნიშვნელო წვლილი შეგვეტანა ამ მართლაც და სანაქებო წამოწყებაში. მივესალმებით თქვენს ასეთ საინტერესო ინიციატივას და მზად ვართ რითაც შეგვეძლება, ყველანაირად დაგეხმაროთ თქვენს მიერ წამოწყებულ ესოდენ დიდ და კეთილ საქმეში. ორივეს ძალიან გაგვიხარდა, რომ სწორედ ჩვენ დაგვიკავშირდით. მართლაც ძალიან ბევრის დაწერა შეგვიძლია თქვენთან ურთიერთობაზე და ზოგადად თქვენს პიროვნებაზე. აუცილებლად დავწერთ და ტექსტს მზა ფორმით გადმოგიგზავნით.
ძალიან სამწუხაროა დედის გარდაცვალება. მთელი გულით და სულით ვიზიარებთ ასეთ მწუხარებას, ღმერთმა აცხონოს მისი სული. თქვენ კი გამძლეობასა და სულიერ სიმტკიცეს გისურვებთ, ჩვენ თუ რაიმე შეგვეძლება იმისათვის, რომ მცირედით მაინც შეგიმსუბუქოთ ესოდენ დიდი დანაკლისი, თქვენს გვერდით გვიგულეთ. ყოველ დაღმართს აღმართი მოჰყვება, ასევე დიდ უბედურებასაც დიდი სიხარული და ბედნიერება თან სდევს, ამიტომ გამაგრდით. უფალი იყოს თქვენი მფარველი და შემწე, დაე, უფალმა გაგაძლიეროთ! უდიდეს პატივს გცემთ და ძალიან გვიყვარხართ. კიდევ ერთხელ ვიზიარებთ თქვენს ტკივილს.
„ყოველ ადამიანს დაბადებისთანავე დაჰყვება მემკვიდრეობით გადაცემული ორი „გამოუსყიდავი ვალი.„ ვალი მამულისა და ვალი ღვთისა. ორივეს „სისხლის, სიცოცხლის„ ფასი აქვს. თუმცა ეს ორი ვალი ერთმანეთისაგან არ განიყოფა, ერთი გულისხმობს მეორეს და მეორე – პირველს.” ილია ჭავჭავაძე.
ღირსეულ მამულიშვილთა წყალობით, რომელთაც თავი შესწირეს საფიცარი ენის, მამულისა და სარწმუნოებისათვის ბრძოლას, ჩემი ქვეყანა მრავალჭირნახული გადარჩა და დღემდე მოვიდა, მაშინ როდესაც სხვა ერები, რომელთაც თავის დროზე მსოფლიო ცივილიზაციები შექმნეს (ეტრუსკები და სხვ.) ისტორიული ქარტეხილების შედეგად აღიგავენ მიწისაგან პირისა.
ქართველი, სადაც არ უნდა ყოფილიყო, ყველგან ქართულ საქმეს აკეთებდა. ამის უამრავი მაგალითია ისტორიაში. ასეთ ადამიანთა შორისაა საქართველოს ბაგრატიონთა დიდგვაროვანი სამეფო ოჯახის წარმომადგენელი, აწ გარდაცვლილი ქალბატონი ქეთი ერეკლეს ასული ბაგრატიონი.
რაოდენ დასაფასებელია ადამიანი, რომელიც შორეულ ლონდონში თავის შვილებს ასწავლიდა ქართულ ენასა და ლიტერატურას და აყვარებდა საქართველოს ისტორიას. ქედს ვიხრით დიდებული ქართველი ქალბატონის წინაშე.
დედით ქართველ ბაგრატიონთა გვარის თავადი და მამით ინგლისელ ლორდთა შთამომავალი, პროფესორი ბატონი სტივენ ლორდ ლოიდი, არა უბრალოდ საუბრობს ქართულად, არამედ ბრწყინვალედ იცის ქართული ლიტერატურა და ისტორია.
ბატონ სტივენს ლონდონში ჩასული მრავალი სტუდენტისთვის გაუწვდია დახმარების ხელი. ამ სიყვარულმა იგი საქართველოში ჩამოიყვანა, რათა ქართველი ახალგაზრდებისთვის უსასყიდლოდ ესწავლებინა ინგლისური და იაპონური ენა. ახალგაზრდა პროფესორი ჩვენთვის იყო არა მარტო იაპონური ენის მასწავლებელი, არამედ თავისი ცხოვრების წესით უანგარო სიკეთის, შრომისმოყვარეობის, ჰუმანიზმისა და დიდი მამულიშვილობის თვალსაჩინო მაგალითი.
ბატონი სტივენის ლექციები უცხო ენის შესწავლისათვის გათვალისწინებული პროგრამის გარდა, საუცხოო განტვირთვასაც მოიცავდა ყოველგვარი დაძაბულობისა თუ გადაღლილობისაგან. პირადად მე ძალიან ვერთობოდი კიდეც და ამ გართობა-ხალისობაში იაპონურსაც უფრო სწრაფად და მარტივად ვითვისებდი. ვფიქრობ, განტვირთვა და თანაც ასეთი სასარგებლო და მხიარული, ძალზედ კარგია. რაც შეეხება ჩვენი ინგლისელი ლექტორის ვოკალურ მონაცემებს, დანამდვილებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ბევრს შეშურდება მისი არაჩვეულებრივი ხმისა და საუკეთესო გემოვნებით შესრულებული რეპერტუარის. გარდა ამისა, განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი საოცარი ნიჭი ეგრეთ წოდებული „სვეცკი” ვაკელი გოგო-ბიჭების პაროდიაში. მისმა მსახიობურმა უნარმა მთელი ფართო აუდიტორია გაგვაოცა. მოკლედ და ლაკონურად რომ ვთქვათ, ბრიტანულ-ქართული სიყვარულით აღსავსე ბატონი სტივენი მრავალმხრივი ნიჭითაა დაჯილდოებული.
გვსურს აქვე აღვნიშნოთ ისიც, რომ ბრიტანელები საკმაოდ ცივ და მიუკარებელ ადამიანებად მიგვაჩნდა, მაგრამ ჩვენმა ძვირფასმა ლექტორმა ეს სტერეოტიპი ნამდვილად გააქრო და უზომოდ შეგვაყვარა თავი.
ბატონო სტივენ! ძალიან, ძალიან გვიყვარხართ და ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ თქვენი სახით შევიძინეთ ასეთი უშუალო, კეთილი და, რა თქმა უნდა, უგანათლებულესი მეგობარი. დარწმუნებული ვართ, ჩვენი მეგობრობა გაგრძელდება, განმტკიცდება და უფრო მეტად გაღრმავდება კიდეც.
|
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის სტუდენტი
"თქვენთან, ჰე, მთებო, ბუნებითა შეუღლებული..." |
“ძალიან მეამაყება, რომ ჩვეულებრივი ინგლისელებისაგან განსხვავებით, არაჩვეულებრივი ინგლისელი ვარ - ჩემებური ინგლისელი, რომელიც დაიბადა ულამაზეს და უსაყვარლეს ქვეყანაში საქართველოში, რადგან ჩემს ძარღვებში ინგლისური სისხლი ჩქეფს, ხოლო ჩემს გულში ქართული ტრადიციული სული ბობოქრობს. მე ხომ ქართველიც ვარ. მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ როდესაც ბავშვი იბადება, ის დედის ენაზე ტირისო, რომ დავიბადე - მეც ქართულად ვტიროდი”
სტივენ ლორდ ლოიდი |